Από τον Λουτσένα στη Σοβιετική σχολή (μέρος Δ’)

20 Φεβρουαρίου, 2012

anogiachess σκακιστικές σχολές, Μπρέγιερ, Νίμτσοβιτς, Ρέτι, Στάιντς, Τάρρας, Ταρτακόβερ, Υπερμοντέρνοι, ιστορία 2 Σχόλια

ΥΠΕΡΜΟΝΤΕΡΝΑ ΣΧΟΛΗ
 
Άρον Νίμτσοβιτς
Οι ιδέες της στρατηγικής σχολής του Στάινιτς, με οδηγό σε θεωρητικό επίπεδο τον Ζίγκπερτ Τάρρας πλέον, επικράτησαν για τουλάχιστον μια εικοσαετία.
Όμως κυρίως κατά την δεκαετία του 1920, μια νέα θεωρητική προσέγγιση του παιχνιδιού έκανε την εμφάνιση της και άρχισε να κερδίζει όλο και περισσότερο έδαφος. Κύριοι εκφραστές της υπήρξαν οι μετρ και θεωρητικοί του παιχνιδιού Ριχάρδος Ρέτι, Άρον Νίμτσοβιτς, Σαβιέλι Ταρτακόβερ και Γκίλα Μπρέγιερ.
Η νέα σχολή ονομάστηκε «Υπερμοντέρνα σχολή». Ο όρος μάλλον χρησιμοποιείται για πρώτη φορά από τον Ταρτακόβερ, όχι ακριβώς για να περιγράψει την νέα σχολή, αλλά το παιχνίδι των καινούριων μετρ. Γράφει χαρακτηριστικά ο Ρέτι, στο κλασσικό βιβλίο του «Μοντέρνες ιδέες στο σκάκι»(εκδόσεις Κέδρος), σε ένα κεφάλαιο που τιτλοφορείται «Υπερμοντέρνα τεχνοτροπία»:
«Με αυτή την ονομασία περιέγραψε ο διαπρεπής μετρ και συγγραφέας δρ Ταρτακόβερ τον τρόπο παιχνιδιού των νεότερων μετρ Αλιέχιν,Μπογκολιούμποβ και Μπρέγιερ. Αυτή η ονομασία δε σημαίνει άμετρο έπαινο κι ακόμα λιγότερο μομφή, διότι τελευταία και ο ίδιος ο Ταρτακόβερ προσέγγισε αυτόν τον τρόπο παιχνιδιού».
Ριχάρδος Ρέτι
Το παιχνίδι λοιπόν κάποιων νέων μετρ, σε συνδυασμό με την έρευνα και την θεωρητική δουλειά κάποιων άλλων, οδήγησε σε ένα νέο τρόπο προσέγγισης του παιχνιδιού, πολύ διαφορετικό από τον μέχρι τότε κυρίαρχο, αυτόν της κλασικής (ή στρατηγικής σχολής).
Οι υπερμοντέρνοι δεν εμφανίζονται από το πουθενά. Θα έλεγε κανείς ότι το ίδιο το παιχνίδι είχε την ανάγκη της εμφάνισης τους και προέκυψαν ως φυσιολογική εξέλιξη στην ιστορία της διαμόρφωσης του, παρ’ όλο που εκείνη τη στιγμή η κλασική σχολή έδειχνε κραταιά και δύσκολα θα φαντάζονταν κάποιος ότι θα μπορούσαν να ανατραπούν οι αρχές παιχνιδιού που είχε αναπτύξει.
Τα σημάδια όμως του τέλματος, είχαν κάνει ήδη την εμφάνιση τους από το 1921, όταν στο ματς για το παγκόσμιο πρωτάθλημα μεταξύ του Λάσκερ και του Καπαμπλάνκα στην Αβάνα, δύο δηλαδή εκ των πιο επιφανών εκπροσώπων της κλασικής σχολής, όπου παρά την μέτρια απόδοση του Λάσκερ (ο οποίος ήταν επηρεασμένος μάλλον και από κλιματολογικούς παράγοντες) σημειώθηκαν 10 ισοπαλίες σε 14 παρτίδες. Το γεγονός θορύβησε τόσο τον νέο, όσο και τον απερχόμενο παγκόσμιο πρωταθλητή σε τέτοιο βαθμό ώστε δήλωσαν, ο μεν Λάσκερ ότι «Το σκάκι ως παιχνίδι πλησιάζει την τελειοποίηση του. Τα στοιχεία του παιγνίου και της αβεβαιότητας εξαφανίζονται. Στην εποχή μας, πάρα πολλά πράγματα μας είναι ήδη γνωστά, δεν υπάρχει επομένως ανάγκη να μαντέψουμε, όπως κάναμε οι παλαιότεροι στα νιάτα μας. Όσο κι αν είναι τούτο λυπηρό, η γνώση συνεπάγεται τον θάνατο…Τώρα όλοι οι παίχτες γνωρίζουν τις καλύτερες κινήσεις στο γκαμπί της Βασίλισσας ή στην Ισπανική, όπου και νιώθουν πια σαν στο σπίτι τους. Η γοητεία του αγνώστου έχει χαθεί», ο δε Καπαμπλάνκα «Σε 10-15 χρόνια οποιοσδήποτε καλός παίχτης θα μπορεί να πετύχει ισοπαλία σε οποιαδήποτε παρτίδα».
Όπως εύστοχα παρατηρεί ο Κασπάροβ: «Οι δυο τους ήταν οι εστεμμένοι του σκακιού, τότε που στο 1.ε4 απαντούσαν 1…ε5, ενώ έπειτα από 1.δ4 έπαιζαν αποκλειστικά 1…δ5, περιορίζοντας της επιλογές τους στο αποδεκτό ή μη αποδεκτό γκαμπί της βασίλισσας. Με το πέρασμα του χρόνου όμως, οι δύο πρωταθλητές διέκριναν ότι η περιοχή του παιχνιδιού ήταν πολύ ευρύτερη και το σκάκι ήταν ακόμα μακριά από το να έχει εξαντλήσει όλες της δυνατότητες του».
Όσο κι αν δεν επαληθεύτηκαν, οι ανησυχίες του Λάσκερ και του Καπαμπλάνκα δεν ήταν τελείως αβάσιμες, αν ειδωθούν μέσα στο στενό πλαίσιο της εποχής που διατυπώθηκαν. Πράγματι , εκείνη την περίοδο, η κλασική σχολή είχε δώσει ότι είχε να δώσει και είχε μετατραπεί από επαναστατική δύναμη, από φορέας σαρωτικών αλλαγών, σε καθεστώς. Είχε έρθει λοιπόν η ώρα να έρθει ξανά το καινούριο. Να σχηματισθεί μια νέα σύνθεση.
Απ’ αυτή την άποψη, θα μπορούσαμε να πούμε ότι το ίδιο το σκάκι ανέμενε τους υπερμοντέρνους, οι οποίοι δεν εμφανίζονται απλώς σε μια εποχή που το παιχνίδι έχει ανάγκη τις νέες ιδέες, αλλά σε μια εποχή που γενικότερα οι ανθρώπινες δραστηριότητες, κυρίως αυτές που ανήκουν στο χώρο της τέχνης και του πολιτισμού περνούν μια μεγάλη φάση αλλαγών και ανανέωσης. Η ανθρωπότητα μόλις έβγαινε από τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο και υπήρχε μια αίσθηση ότι τα πράγματα θα κινηθούν προς το καλύτερο, ένας αέρας αισιοδοξίας και επαναστατικότητας (ήδη οι μπολσεβίκοι έχουν ανατρέψει τον τσάρο), τουλάχιστον μέχρι να εμφανιστούν τα καινούρια μαύρα σύννεφα, αρχικά με το κραχ του 1929 και ακολούθως με την επικράτηση του ναζισμού στην Γερμανία.
Όμως στις αρχές της δεκαετίας του 1920, τα πράγματα στις τέχνες είναι «επαναστατικά». Στην λογοτεχνία, μην ξεχνάμε ότι ο Αντρέ Μπρετόν εκδίδει το «μανιφέστο του σουρεαλισμού» στα 1924.
Την ίδια δεκαετία, στο χώρο της μουσικής, η τζαζ κάνει την δική της επανάσταση. Ο πρώτος τζαζ δίσκος ηχογραφείται το 1917, ενώ τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του ’20, η συγκεκριμένη μουσική εξαπλώνεται και αποκτάει μεγάλη αναγνωσιμότητα. Αυτά ακριβώς τα χρόνια, ξεκινάει και η πορεία του Λούις Άρμστρονγκ ως μέλος της μπάντας του Κίνγκ Όλιβερ.
Στην αρχιτεκτονική επίσης, είναι τα ίδια εκείνα χρόνια που εμφανίζονται οι πρώτοι πειραματισμοί με ασύμμετρες κατασκευές.
Και είναι η ασυμμετρία ακριβώς, που θα προωθηθεί από την υπερμοντέρνα σκακιστική σχολή, όχι σαν αυτοσκοπός φυσικά, (οι υπερμοντέρνοι δεν αρνήθηκαν με κάθε κόστος την συμμετρία) αλλά ως νέος τρόπος προσέγγισης του παιχνιδιού. Μα,μήπως και ο υπερρεαλισμός που αναφέραμε πρωτύτερα, δεν έσπασε την συμμετρία του ομοιοκατάληκτου στίχου;
Μήπως και η ίδια η τζαζ, δεν είναι μια θραύση συμμετρίας για την μουσική ή τουλάχιστον γι’ αυτό που ήταν μέχρι τότε αυτό που ονομάζουμε τραγούδι;
Το κατά πόσο όλα αυτά βέβαια σχετίζονται μεταξύ τους,είναι μια δύσκολη να αποδειχθεί υπόθεση. Νομίζω όμως ότι δεν παύει να δείχνει μια γενικότερη τάση της εποχής.
Ο Άρον Νίμτσοβιτς ήταν αυτός κυρίως που με το θεωρητικό του έργο έβαλε τις βάσεις της νέας προσέγγισης του παιχνιδιού από τους υπερμοντέρνους. Με το βασικό του έργο, το “My system” (το οποίο αποτελεί ένα από τα σπουδαιότερα σκακιστικά βιβλία που γράφτηκαν ποτέ,σημείο αναφοράς για την συντριπτική πλειοψηφία των ισχυρών σκακιστών μετά απ’αυτό) καθώς και άλλα θεωρητικά κείμενα, ο Νίμτσοβιτς εισήγαγε ή επαναδιαπραγματεύθηκε έννοιες όπως το ελαστικό κέντρο, η αδυναμία των τετραγώνων ενός χρώματος, ο περιορισμός της κινητικότητας, η προφυλακή και το μπλοκάρισμα. Σημαντικό νέο στοιχείο που εισήγαγαν οι υπερμοντέρνοι ήταν ο έλεγχος του κέντρου όχι άμεσα με πιόνια, αλλά από μακριά με κομμάτια, κάτι που αποτυπώθηκε και στα ανοίγματα που χρησιμοποίησαν, άλλα εξελίσσοντας τα και άλλα δημιουργώντας τα, όπως η Νιμζοινδική άμυνα ή η Καταλανική παρτίδα. Το κέντρο και ο τρόπος ελέγχου του ήταν το σημείο που στόχευσαν περισσότερο από οτιδήποτε άλλο. Η ευελιξία των κομματιών και ο έλεγχος του κέντρου από μακριά δια της δράσης κομματιών, καθώς και το μπλοκάρισμα, ήταν οι βασικές νέες αρχές που έρχονταν σε αντίθεση με τις αρχές της κλασικής σχολής. Μεταξύ του Νίμτσοβιτς και του Τάρρας άναψε μια θεωρητική διαμάχη, με τον Γερμανό δόκτορα να αναφέρεται στον Λετονό ως «αυτός που του αρέσουν οι άσχημες κινήσεις στο άνοιγμα» και τον Νίμτσοβιτς να γράφει άρθρα με χαρακτηριστικούς τίτλους όπως «Άραγε το σύγχρονο σκάκι του δόκτορα Τάρρας ανταποκρίνεται στη σύγχρονη κατανόηση του παιχνιδιού;»
Το 1923 ο Νίμτσοβιτς συναντήθηκε με τον Ζέμις σε μια παρτίδα που έχει μείνει στην σκακιστική ιστορία ως η «αθάνατη παρτίδα του τσούγκσβανγκ». Παίχθηκε μια Ινδική της βασίλισσας, ένα άνοιγμα που ταίριαζε με τις ιδέες των υπερμοντέρνων. Σχολιάζοντας αργότερα την παρτίδα ο Νίμτσοβιτς, έγραψε τα παρακάτω (τα οποία συμπυκνώνουν ένα μέρος της θεώρησης των υπερμοντέρνων): «Η παρτίδα που ονομάστηκε στην Δανία η «αθάνατη παρτίδα του τσουγκσβανγκ» είναι τόσο χαρακτηριστική για την εποχή μας, όσο και η «αθάνατη παρτίδα της θυσίας»στην εποχή του Άντερσεν. Τώρα κάνουμε θυσίες χάριν της προφύλαξης, είτε για να μπλοκάρουμε είτε για να περιορίσουμε τη δυναμική ενέργεια του αντίπαλου στρατού, αλλά όχι χάριν μιας άγριας επιθετικής ενέργειας. Η τραχύτητα είναι πια ξεπερασμένη».
 
«Η αθάνατη παρτίδα του τσουγκσβανγκ»
 
Ζίγκμπερτ Τάρρας
Η θεωρητική διαμάχη των υπερμοντέρνων με τον Τάρρας δεν έπαψε να υπάρχει. Ο δόκτορας έμεινε για πάντα πιστός στις κλασικές ιδέες,πολεμώντας τους πειραματισμούς και τους μοντερνισμούς της νέας σχολής, παρ’ότι, κατ ‘ουσία, οι νέες ιδέες δεν ανέτρεπαν το ως τότε οικοδόμημα, αλλά το ανέπτυσσαν περαιτέρω, εξελίσσοντας ουσιαστικά τις θεωρίες του Στάινιτς και εμβολιάζοντας τες με το απαραίτητο νέο αίμα, ώστε να δοθεί μια νέα ώθηση στο ίδιο το παιχνίδι.
Πολύ καλύτερα από τον Τάρρας, αντιλήφθηκε την κατάσταση ο Εμμάνουελ Λάσκερ: «Η νέα σχολή θα ενώσει και θα συνθέσει αυτό που πρέσβευε ο καθένας από τους δύο μεγάλους ανταγωνιστές, ο Στάινιτς και ο Τσιγκόριν».
Στο προσκήνιο έρχονται νέα ανοίγματα (παρ’ ότι, απ’ τα «παλιά»το γκαμπί της βασίλισσας ελάχιστα χάνει σε δημοτικότητα). Οι ινδικές άμυνες (της βασίλισσας, του Νίμτσοβιτς, η Γκρίνφελντ), τα πλευρικά ανοίγματα, το άνοιγμα Ρέτι, η άμυνα Νίμτσοβιτς, η Καταλανική, αλλά και η Σικελική δειλά δειλά,αρχίζουν να παίρνουν την πρωτοκαθεδρία.  Το φιανκέτο υποστηρίζεται ένθερμα από τους υπερμοντέρνους. Η ασυμμετρία από νωρίς στο άνοιγμα κερδίζει έδαφος. Ο πειραματισμός όχι απλώς είναι αποδεκτός, αλλά καμιά φορά φτάνει και στα άκρα. «Αν ένα άνοιγμα θεωρείται υποδεέστερο, παίξε το άφοβα!», έλεγε ο Ταρτακόβερ σε έναν από τους διάσημους «ταρτακοβερισμούς»του. Ο ίδιος δε, αρέσκονταν να παίζει 1.β4, το άνοιγμα του ουραγκοτάγκου όπως το είχε ονομάσει, εμπνευσμένος από ένα τέτοιο ζώο στο ζωολογικό κήπο της Νέας Υόρκης,όταν σε μια κενή μέρα του τουρνουά του 1924, τον επισκέφθηκε και πλησίασε έναν ουραγκουτάγκο,ρωτώντας τον «τι να παίξω αύριο;». Το ζώο έκανε έναν μορφασμό κι ο Ταρτακόβερ ισχυρίζονταν πως του υπέδειξε σαφώς να παίξει «1.β4». «Κάθε τουρνουά ζωντανεύει όταν συμμετέχει ο Ταρτακόβερ», έλεγε ο Χανς Κμοχ. «Το συναρπαστικό σε αυτό τον άνθρωπο είναι ο χαρακτήρας του».
Παρά το βραχύβιο του πράγματος, η κληρονομιά των «υπερμοντέρνων» είναι σπουδαία. Έδωσαν την απαραίτητη ώθηση στο παιχνίδι σε μια εποχή που είχε αρχίσει να τελματώνει, εισήγαγαν νέες έννοιες, επανεξέτασαν παλιές, παρουσίασαν νέες οπτικές θέασης του παιχνιδιού, έφεραν έναν νέο «ζωντανό» αέρα στα σκακιστικά πράγματα, πλούτισαν την θεωρία των ανοιγμάτων, αλλά και του μέσου,επεξεργάστηκαν ζητήματα στρατηγικής που δεν είχαν ως τότε γίνει αντιληπτά, ή είχαν αναπτυχθεί πλημμελώς, κατέδειξαν με τον πιο μεστό τρόπο την σχετικότητα των κανόνων και άνοιξαν τον δρόμο, έχοντας ήδη ετοιμάσει ένα νέο θεωρητικό χαλί,στην σοβιετική σχολή, η οποία ενσωματώνοντας όλες τις προϋπάρχουσες παραδόσεις,δεν είχε παρά να κάνει ένα ποιοτικό άλμα, στοχεύοντας κυρίως στις εξαιρέσεις.
 
ΜΕΡΙΚΟΙ «ΤΑΡΤΑΚΟΒΕΡΙΣΜΟΙ»
 
Σαβιέλι Ταρτακόβερ
«Τα λάθη είναι πάνω στη σκακιέρα και σε περιμένουν να τα κάνεις»
 
«Γνωρίζω πολλούς που κέρδισαν χαμένες θέσεις. Δεν γνωρίζω όμως κανέναν να κέρδισε την παρτίδα στην οποία εγκατέλειψε».
 
«Μια παρτίδα σκάκι χωρίζεται σε τρία μέρη: Στο πρώτο, όταν ελπίζεις ότι έχεις το πλεονέκτημα. Στο δεύτερο, όταν πιστεύεις ότι έχεις το πλεονέκτημα και στο τρίτο, όταν πια ξέρεις ότι θα χάσεις!».
 
Αν το σκάκι είναι τέχνη, ο Αλιέχιν. Αν το σκάκι είναι επιστήμη, ο Καπαμπλάνκα. Αν το σκάκι είναι αγώνας, ο Λάσκερ». (σε ερώτηση για το ποιόν θεωρεί τον μεγαλύτερο παγκόσμιο πρωταθλητή)
 
«Νικητής της παρτίδας είναι αυτός που κάνει το προτελευταίο λάθος»
 
«Τακτική είναι να ξέρεις τι να κάνεις εκεί που υπάρχει κάτι να κάνεις. Στρατηγική είναι να ξέρεις τι να κάνεις εκεί που δεν υπάρχει τίποτα να κάνεις»
 
«Chess is a fairy tale of 1001 blunders.»
 
 
Α’ Μέρος
 
Β’ Μέρος
 
Γ’ Μέρος
 
 
(συνεχίζεται)

Όταν ο Ταλ προσπάθησε να σώσει έναν…ιπποπόταμο!

14 Φεβρουαρίου, 2012

anogiachess Βασιούκοβ, Κασπάροβ, Ταλ, ιπποπόταμος, ιστορία 1 σχόλιο

Μιχαήλ Ταλ

Το σκάκι είναι δύσκολο παιχνίδι. Το ξέρουμε άλλωστε καλά, όλοι εμείς οι μαζέτες αυτού του κόσμου. Πολλές φορές όμως είναι δύσκολο ακόμα και για τους πλέον χαρισματικούς. Ο Μίσα Ταλ ήταν σίγουρα ένας απ’ αυτούς. Όλοι ξέρουμε για το οξύ επιθετικό στυλ παιχνιδιού του, για τον μοναδικό του τρόπο να κάνει «άνω κάτω» την σκακιέρα, να δημιουργεί «θύελλες» με τις θυσίες του, στα νερά των οποίων συνήθως πνίγονταν οι αντίπαλοι του, μα συχνά πυκνά ήταν δύσκολο ακόμα και για τον ίδιο να επιπλεύσει. Ο Μίσα Ταλ, ήταν ένα «τέρας» στο μέτρημα.
Ο 13ος παγκόσμιος πρωταθλητής, ο Γκάρι Κασπάροβ, σε μια συνέντευξη του στο ραδιοφωνικό σταθμό «Έκο Μόσκβι», στις 30 Νοεμβρίου 2007, είπε για τον Ταλ (μεταξύ άλλων): «Είναι ο μόνος παίχτης που γνώρισα ο οποίος δεν μέτραγε τις βαριάντες, τις έβλεπε. Ο Ταλ είχε καθαρή την εικόνα στην 8η κίνηση, αυτόματα. Ένας συνηθισμέμος άνθρωπος πρέπει να στρωθεί να υπολογίζει, σε μερικούς μεγαλοφυείς αυτή η διαδικασία είναι αυτόματη και φυσική. Συμβαίνει με μεγάλους μουσικούς και επιστήμονες. Ο Ταλ ήταν μοναδικός και το παιχνίδι του ανεπανάληπτο.»
Είπαμε όμως, το σκάκι είναι δύσκολο παιχνίδι, ακόμα και για τους μεγαλοφυείς. Ευτυχώς το σκάκι δεν είναι μόνο μέτρημα και κανείς, ακόμα κι αν είναι ο Ταλ, δεν μπορεί να τα «μετράει» πάντα όλα.
Ο Γκάρι Κασπάροβ και πάλι, στο βιβλίο του «Η ζωή είναι μια παρτίδα σκάκι» (εκδόσεις Πατάκη) γράφει χαρακτηριστικά:
«Πώς γινόταν οι ίπποι του Ταλ να μοιάζουν πιο ευέλικτοι, οι αξιωματικοί του πιο γρήγοροι, από εκείνους άλλων γκρανμέτρ; Ήταν φοβερός και τρομερός στο μέτρημα, αλλά αυτό ήταν μονάχα ένα μικρό μέρος από τα χαρίσματα του. Είχε την ικανότητα να συνειδητοποιεί πότε ο υπολογισμός από μόνος του δεν επρόκειτο να λύσει το πρόβλημα»
Ο ίδιος ο «μάγος της Ρίγα» έχει μια ενδιαφέρουσα ιστορία να διηγηθεί επί του θέματος, η οποία ακόμα κι αν είναι επινοημένη ή όχι, δείχνει με ξεκάθαρο τρόπο την άποψη του ίδιου το Ταλ πάνω στο θέμα.

Εβγκένι Βασιούκοβ

Έπαιζε εναντίον του γκρανμέτρ Βασιούκοβ το 1964 και σε μια πολύ περίπλοκη θέση, άρχισε να υπολογίζει μια θυσία ίππου. Περιγράφει ο ίδιος ο Ταλ:
«Οι ιδέες μου κατέβαιναν η μια μετά την άλλη. Το αποτέλεσμα ήταν να κατακλυστεί το μυαλό μου από έναν απολύτως χαοτικό σωρό από κάθε λογής κινήσεις και το περίφημο «δέντρο των βαριαντών», από το οποίο οι προπονητές σου ζητούν να κλαδεύεις τα μικρά κλωνάρια, στην περίπτωση αυτή μεγάλωσε με απίστευτη ταχύτητα.
Και τότε, ξαφνικά, για κάποιο λόγο, θυμήθηκα το κλασικό κουπλέ του Τσουκόφσκι (Σοβιετικός ποιητής παιδικών ποιημάτων):
«Ω, τι δύσκολη δουλειά
Τον ιπποπόταμο να σύρεις απ’ του βάλτου τα νερά»
Δεν ξέρω μέσα από ποιους συνειρμούς ο ιπποπόταμος βρέθηκε στη σκακιέρα αλλά, μολονότι οι θεατές ήταν πεπεισμένοι ότι εξακολουθούσα να μελετάω τη θέση, εγώ εκείνη την ώρα πάσχιζα να βρω λύση σε τούτο: Πώς διάολο θα έσερνες έναν ιπποπόταμο από το βάλτο; Θυμάμαι ότι μου ήρθαν στο μυαλό ανυψωτήρες, μοχλοί, ελικόπτερα, ακόμα και μια σχοινένια σκάλα. Ύστερα από παρατεταμένους συλλογισμούς, παραδέχθηκα την ήττα μου ως μηχανικού και σκέφτηκα φουρκισμένος «Ε, λοιπόν, δε πα να πνιγεί!». Και ξαφνικά ο ιπποπόταμος εξαφανίστηκε. Έφυγε από τη σκακιέρα, ακριβώς όπως είχε έρθει. Από μόνος του. Και ευθύς αμέσως, η θέση έπαψε να φαίνεται τόσο περίπλοκη. Τώρα, κατά κάποιον τρόπο, συνειδητοποίησα ότι δεν ήταν εφικτό να υπολογίσω όλες τις βαριάντες και ότι η θυσία του ίππου ήταν, από την ίδια της τη φύση, καθαρά διαισθητική. Και μιας και υποσχόταν ένα ενδιαφέρον παιχνίδι, αποφάσισα να την κάνω.
Την επόμενη μέρα, με απόλαυση διάβασα στην εφημερίδα πως ο Μιχαήλ Ταλ, ύστερα από προσεκτική μελέτη της θέσης για σαράντα λεπτά, έκανε μια θυσία ίππου βασιζόμενος σε ακριβή υπολογισμό».








Ανοίγματα στους τελικούς παγκοσμίου πρωταθλήματος

10 Φεβρουαρίου, 2012

anogiachess Ανοίγματα, ιστορία 10 Σχόλια

QGD

Τα ανοίγματα ήταν πάντα ένα μεγάλο κεφάλαιο της σκακιστικήςιστορίας. Πιστεύω δε, ότι η εξέλιξη τους συμβάδιζε πάντα με τις γενικότερεςεξελίξεις, αλλαγές και τομές στην ιστορία του παιχνιδιού. Πολλά από αυτάπαραγκωνίστηκαν με την πάροδο του χρόνου, άλλα άνθισαν και συνεχίζουν ναανθίζουν και κάποια ακόμα, βγήκαν κάποια στιγμή από τη ναφθαλίνη και «ζουν» μιαδεύτερη ζωή.
Κατά την ρομαντική εποχή του παιχνιδιού, τα ανοιχτάανοίγματα κυριαρχούν, με το  γκαμπί τουβασιλιά να έχει την μερίδα του λέοντος.
Όσο επικρατούν οι θεωρίες του Στάινιτς και η «στρατηγικήσχολή», το γκαμπί της βασίλισσας (σε όλες τις παραλαγές του, αποδεκτό, μηαποδεκτό, σλαβική) είναι η κύρια επιλογή των μεγάλων μετρ. Το μόνο από ταανοιχτά ανοίγματα που «διασώζεται», είναι η ισπανική παρτίδα, αλλά τοσυγκεκριμένο άνοιγμα, είναι μόνο τύποις ανοιχτό.
Με την έλευση των «υπερμοντέρνων» και αργότερα τηςσοβιετικής σχολής, η δημιουργία ασυμμετρίας από νωρίς στο άνοιγμα κερδίζειέδαφος και έτσι δυναμικά στο προσκήνιο έρχονται τα ανοίγματα που την προωθούν,όπως η σικελική άμυνα, τα ινδικά συστήματα, πλευρικά ανοίγματα κτλ. Το γκαμπίτης βασίλισσας όμως και η σλαβική άμυνα, καθώς και η ισπανική, δεν χάνουνκαθόλου σε συχνότητα εμφάνισης, όσο κι αν αλλάζουν οι εποχές.
Πριν από κάποιο καιρό, σκέφτηκα να «μετρήσω» με κάποιο τρόποτην συχνότητα εμφάνισης των διαφόρων ανοιγμάτων ανά εποχές. Επέλεξα να κάνω μιαμικρή έρευνα στους τελικούς των παγκοσμίων πρωταθλημάτων. Να δω δηλαδή, τιεπέλεξαν να παίξουν οι κορυφαίοι παίχτες κάθε εποχής, στην κορυφαία συνάντηση,στον τελικό του παγκοσμίου πρωταθλήματος. Θεωρώ πως είναι ένα σχετικά αξιόπιστοδείγμα, για μια γενικότερη εκτίμηση, όσον αφορά στη δημοτικότητα τωνανοιγμάτων.
Φυσικά σε έναν τελικό παγκοσμίου πρωταθλήματος, έναςσκακιστής μπορεί να αλλάξει πράγματα στο ρεπερτόριο του, για αιφνιδιασμό τουαντιπάλου, παραδείγματος χάριν. Δεν παύει όμως να είναι ένα καλό δείγμα για τοτι «παίζονταν» και τι «παίζεται» σήμερα, από την σκοπιά των ανοιγμάτων.
Ξεκίνησα από το πρώτο επίσημο ματς για το παγκόσμιο πρωτάθλημα.Την συνάντηση Στάινιτς – Τσούκερτορτ του 1886, φτάνοντας μέχρι τον τελικό τηςΣόφιας μεταξύ Ανάντ και Τοπάλοβ το 2010. Για την περίοδο του «διχασμού»,επέλεξα να συμπεριλάβω στην καταμέτρηση και τους τελικούς της FIDE, καθώς και τα ματς έξω από αυτήν,που στην ουσία όμως ήταν τελικοί για το παγκόσμιο πρωτάθλημα.
Ας δούμε λίγο τα συγκεντρωτικά αποτελέσματα και ακολούθωςτην διασπορά των κύρια εμφανιζόμενων ανοιγμάτων, στο χρόνο.
Το δείγμα μας αποτελείται από 1115 παρτίδες και τασυγκεντρωτικά αποτελέσματα έχουν ως εξής:

  1. Γκαμπί της βασίλισσας μη αποδεκτό    188 παρτίδες  (16,86%)
  2. Ισπανική παρτίδα                            157               (14,08%)
  3. Σικελική άμυνα                               101               (9,06%)
  4. Σλαβική άμυνα                                 95               (8,52%)
  5. Νιμζοϊνδική άμυνα                            67               (6,01%)
  6. Γκρίνφελντ                                      64               (5,74%)
  7. Γαλλική άμυνα                                 56               (5,02%)
  8. Αγγλική παρτίδα                               56               (5,02%)
  9. Ινδική της βασίλισσας                        49               (4,39%)
  10. Κάρο Καν                                        41               (3,68%)
  11. Ινδική του βασιλιά                            39               (3,50%)
  12. Ιταλική παρτίδα/Γκαμπί Έβανς             32               (2,87%)
  13. Ρώσικη παρτίδα                                28               (2,51%)
  14. Καταλανική παρτίδα                          25               (2,24%)
  15. Γκαμπί της βασίλισσας αποδεκτό         24               (2,15%)
  16. Ολλανδική άμυνα                             16               (1,43%)
και ακολουθούν:
Πιόνι της βασίλισσας 13
Σκωτική παρτίδα        9
Άμυνα 4 ίππων          7
Μπενόνι                   6
Άμυνα Τσιγκόριν       6
Ρέτι                        5
Άμυνα Αλιέχιν και άμυνα 2 ίππων από 4
Πίτρς και Βιεννέζικη από 3
Γκαμπί του βασιλιά, παλαιό Μπενόνι, Πολωνική, Μοντέρνα άμυνα και επίθεση Τρομπόφσκι από 2
Πιόνι του βασιλιά, Μπογκοϊνδική, Άνοιγμα Λονδίνου, Παλαιοϊνδική, Επίθεση Τόρε, Άμυνα Φιλιντόρ και Σκανδιναβική Παρτίδα από 1.

Ένα πρώτο συμπέρασμα είναι ότι το 1.δ4 κυριαρχεί στις επιλογές των παιχτών στους τελικούς.

Ένα άλλο, ότι ο «βασιλιάς των ανοιγμάτων» φαίνεται να είναι το  μη αποδεκτό γκαμπί της βασίλισσας. (Αν τώρα κάποιος συνυπολογίσει και το αποδεκτό γκαμπί της ντάμας καθώς και την Σλαβική, ως μέρος του ίδιο κατά βάση συστήματος, θα μετρήσει 307 παρτίδες συνολικά!)

Ruy Lopez

Σημαντικό είναι ότι το μη αποδεκτό γκαμπί της βασίλισσας φαίνεται να είναι το ίδιο αποδεκτό σε όλες τις περιόδους. Το μοναδικό χρονικό διάστημα που το συγκεκριμένο άνοιγμα περνάει «κρίση» είναι από το 1951 ως το 1961, όπου εμφανίζεται μονάχα μία φορά (στον τελικό του 1960 Μποτβίνικ – Ταλ). Αν εξαιρέσει κανείς αυτό το διάστημα το QGD είναι ουσιαστικά πάντα παρόν, άλλοτε λιγότερο, άλλοτε περισσότερο. Κορυφαία στιγμή ο τελικός του 1927, όπου Καπαμπλάνκα και Αλιέχιν «συζήτησαν» διεξοδικά πάνω στο συγκεκριμένο άνοιγμα, στις 32 από τις 34 παρτίδες του ματς! (για την ιστορία, οι άλλες 2 ήταν μια Γαλλική και μια Αγγλική).

Νομίζω αναμενόμενη είναι και η δεύτερη θέση της Ισπανικής. Ένα άνοιγμα, το οποίο έχει μια σταθερότητα στις εμφανίσεις του επίσης, ανεξαρτήτως εποχών. Μονάχα από το 2006 και μετά δεν έχει εμφανιστεί καμία φορά, αλλά αυτό δεν έχει να κάνει με το ίδιο το άνοιγμα, αλλά με την κυριαρχία του 1.δ4 στους τελικούς, ειδικά τα τελευταία χρόνια.
Sicilian Defense

Την Σικελική συναντάμε στην 3η θέση, πράγμα μάλλον αναμενόμενο επίσης. Εδώ όμως, αν κοιτάξουμε τις εμφανίσεις της ανά τα χρόνια, θα δούμε ότι τα πρώτα χρόνια το άνοιγμα δεν εμφανίζεται καθόλου ή εμφανίζεται σπάνια.

Από το 1886 ως το 1948 εμφανίζεται μονάχα 3 φορές! Η «άνοιξη» για την Σικελική έρχεται μόνο με την επικράτηση της Σοβιετικής σχολής και την έμφαση που αυτή δίνει στην ασυμμετρία. 
Πάρα πολλές είναι οι εμφανίσεις της Σικελικής και το διάστημα 1995-2005, ενώ τα τελευταία χρόνια πέφτει και αυτή θύμα του 1.δ4, με μονάχα 4 εμφανίσεις.
Όσον αφορά τα Ινδικά συστήματα, είναι χαρακτηριστικό ότι δεν εμφανίζονται σχεδόν καθόλου μέχρι το 1927 (μονάχα μια εμφάνιση μέχρι τότε, μια ινδική της ντάμας). Μετά την επικράτηση των υπερμοντέρνων, τα ινδικά συστήματα έχουν πλέον πρωταγωνιστικό ρόλο, κάτι που εξακολουθεί και στην περίοδο της Σοβιετικής σχολής, αλλά και μετέπειτα. Πάντως μου κάνει εντύπωση που η ινδική της βασίλισσας έχει περισσότερες εμφανίσεις από την ινδική του βασιλιά.
Catalan game

Ένα άλλο σημείο που θέλω να σταθώ, είναι η δυναμική επανεμφάνιση της Καταλανικής (κυρίως εξ αιτίας του Κράμνικ) η οποία φαίνεται να κερδίζει όλο και περισσότερο έδαφος τα τελευταία χρόνια. Κατά κάποιο τρόπο ο Κράμνικ επανασύνδεσε τους υπερμοντέρνους με το σήμερα, μέσω αυτού του ανοίγματος.

Προφανώς μπορούν να βγουν πολλά ακόμη συμπεράσματα, αλλά θα σταματήσω εδώ, αφήνοντας ανοιχτό το πεδίο για συζήτηση.



Από τον Λουτσένα στη Σοβιετική σχολή (Μέρος Γ’)

6 Φεβρουαρίου, 2012

anogiachess Καπαμπλάνκα, Λάσκερ, Ρουμπινστάιν, Στάινιτς, ιστορία Σχολιάστε





ΒΙΛΕΛΜ ΣΤΑΪΝΙΤΣ ΚΑΙ ΚΛΑΣΙΚΗ ΣΧΟΛΗ (ή ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ ΣΧΟΛΗ)

Μετά τηναπόσυρση του Μόρφι από τα σκακιστικά δρώμενα, οι ρομαντικοί σκακιστέςκυριάρχησαν και πάλι. Ο Άντερσεν συνέχισε να είναι ο ισχυρότερος όλων. Είναιόμως αλήθεια ότι η εμπειρία του ματς με τον Μόρφι, άλλαξε κάποια πράγματα στοπαιχνίδι του, όχι βέβαια σε μεγάλο βαθμό. Όσο προχωρούσαν όμως τα χρόνιαεισέβαλαν και κάποια στοιχεία στρατηγικής στο σκάκι του.
Φυσικάάρχισαν να εμφανίζονται και άλλοι, νεαροί, ισχυροί παίχτες. Ένας από τουςισχυρότερους, ήταν ο Γιόχαν Χέρμαν Τσούκερτορτ. Ένας ακόμα ήταν ο ΒίλελμΣτάινιτς. Και αυτοί οι νεαροί παίχτες, ακολουθούσαν την ρομαντική παράδοση.
ΒΙΛΕΛΜ ΣΤΑΪΝΙΤΣ
Βίλελμ Στάινιτς
Ο ΒίλελμΣτάινιτς γεννήθηκε στις 14 Μαΐου 1836 στην Πράγα και ήταν το ένατο παιδί τηςοικογένειας ενός ράπτη. Τέσσερα παιδιά μετά από αυτόν πέθαναν πρόωρα κι έτσι οΒίλελμ ήταν ο «βενιαμίν» της οικογένειας. Ήταν αυστριακής καταγωγής και όταντελείωσε το σχολείο, περίπου στα 1855, εγκαταστάθηκε στη Βιέννη. Σκάκι είχεμάθει ήδη από τα χρόνια της Πράγας, παρακολουθώντας τον πατέρα του να παίζει.Στη Βιέννη όμως, μια πόλη με τεράστια σκακιστική παράδοση, η οποία είχεαναδείξει ήδη παίχτες όπως οι Φάλμπερκ και Αλγκάγιερ (γνωστοί και για ταγκαμπί που φέρουν τα ονόματα τους) το πάθος του νεαρού για το σκάκι φούντωσε.Για χάρη του παιχνιδιού, εγκατέλειψε την ανώτατη πολυτεχνική σχολή της Βιέννης,από την οποία θα έπαιρνε το δίπλωμα του μηχανικού, κάτι που θα του εξασφάλιζεασφαλώς μια καλύτερη (οικονομικά) ζωή, απ’ αυτήν του άπορου σκακιστή που παίζειπαρτίδες με στοίχημα στα καφενεία προκειμένου να βιοποριστεί. Ο πρώτος επίσημοςπαγκόσμιος πρωταθλητής, ο θεμελιωτής του σύγχρονου παιχνιδιού (ο Κασπάροβ είπεγι’ αυτόν: «Η σύγχρονη εποχή στο σκάκι ξεκίνησε από τον Στάινιτς») έζησε καιπέθανε πάμπτωχος.
Αφότουαφοσιώθηκε αποκλειστικά στο σκάκι, η εξέλιξη του ήταν ραγδαία και δεν άργησε ναγίνει ο πρωταθλητής της πόλης. Αμέσως μετά άρχισε να λαμβάνει μέρος και σταδιεθνή τουρνουά.
Ο τρόποςπαιχνιδιού του, αυτά τα πρώτα χρόνια, δεν διέφερε καθόλου από τον τρόποπαιχνιδιού ενός ρομαντικού. Ο ιδρυτής της στρατηγικής σχολής, υπήρξε στα νιάτατου ένας ρομαντικός! Ήταν μάλιστα τέτοια η έφεση του στο επιθετικό παιχνίδι,τους δαιδαλώδης συνδυασμούς και τις θυσίες, που ο Άγγλος μετρ Ουόκερ του έδωσετο προσωνύμιο «σύγχρονος Καλαβρέζος». «Καλαβρέζο» φώναζαν όλοι στην εποχή τουτον θρυλικό Ιταλό σκακιστή Γιοακίνο Γκρέκο, ο οποίος ήτανστην εποχή του εκ των κορυφαίων (αν όχι ο κορυφαίος) στον κόσμο και μαζί μετους συγχρόνους του Ιταλούς σκακιστές (Πάολο Μπόι, Λεονάρντο, Πολέριο) υπήρξανεκ των ιδρυτών της ρομαντικής και προπομποί της ιταλικής σχολής της Μόντενα.
Καταλαβαίνετελοιπόν ότι το στυλ του Στάινιτς στην αρχή της σκακιστικής του καριέρας ήτανμέσα στο πνεύμα της εποχής, καθαρά ρομαντικό.
Η κρίσιμηκαμπή και η αλλαγή στο παιχνίδι του, έρχεται αρκετά χρόνια αργότερα, στα 1873.Πώς φτάσαμε όμως ως εκεί;
Ο Στάινιτςάρχισε κάποια στιγμή να προβληματίζεται βαθύτερα γύρω από το παιχνίδι. ΤονΜόρφυ δεν τον είχε δει να παίζει, αλλά ήξερε τις παρτίδες του με τον Άντερσενκαθώς και το αποτέλεσμα αυτής της αναμέτρησης. Βλέποντας τον Άντερσεν ζωντανά ναπαίζει, και πολύ περισσότερο παίζοντας παρτίδες μαζί του (αν δεν κάνω λάθοςυπάρχουν 23 επίσημες παρτίδες μεταξύ τους, όπου δεν υπάρχει καμιά ισοπαλία. 12νίκες έχει ο Στάινιτς και 11 ο Άντερσεν) απόρησε πώς είναι δυνατόν, αυτός οτεράστιος παίχτης να έχασε έτσι εύκολα από τον Μόρφυ. Άρχισε να αναλύει τιςπαρτίδες τους. Προχώρησε παραπέρα. Προσπάθησε να αναλύσει όλες τιςπροϋπάρχουσες παρτίδες. Άρχισε να αντιλαμβάνεται ότι το παιχνίδι διέπεται απόβαθύτερους νόμους. Προσπάθησε να τους κατανοήσει, να τους ορίσει και ακολούθωςνα τους εφαρμόσει στο παιχνίδι του, ώστε να τους ελέγξει εμπειρικά.
Στα 1873είναι πλέον εμφανή τα σημάδια στην αλλαγή τρόπου παιχνιδιού. Ένα καλόπαράδειγμα, όπου φαίνεται αυτό, είναι η παρτίδα Ρόζενταλ – Στάινιτς, παιγμένητο 1873 στη Βιέννη. Ο Στάινιτς αρχικά σταματά τις πρώιμες επιχειρήσεις τουΡόζενταλ και ακολούθως αξιοποιεί με πολύ ωραίο τρόπο το στρατηγικό τουπλεονέκτημα (ζεύγος αξιωματικών). 
Samuel Rosenthal – Wilhelm Steinitz 0-1
Πέρα από τιςπαρτίδες του όμως, αρχίζει να συγγράφει και να διατυπώνει τις ιδέες του. Οικύριοι άξονες, που πάνω τους στηρίχτηκε το οικοδόμημα της κλασικής σχολής καισυνακόλουθα το σύγχρονο σκάκι ήταν οι εξής:
ΕΜΦΑΣΗ ΣΤΗΝΑΜΥΝΑ: Ο Στάινιτς κατάλαβε πολύ νωρίς ότι ο λόγος που πετύχαιναν οι επιθέσειςτων ρομαντικών ήταν πολύ απλά ότι η αμυντική τεχνική ήταν ανύπαρκτη. Καιακριβώς επειδή ο Μόρφυ οικοδομούσε την θέση του πριν οποιαδήποτε επιθετικήεπιχείρηση, εναντίον του οι επιθέσεις των ρομαντικών αποτύγχαναν.
ΠΙΟΝΟΔΟΜΗ: ΟΑυστριακός πρωταθλητής, συνεχίζοντας από κει που σταμάτησε ο Φιλιντόρ («ταπιόνια είναι η ψυχή της παρτίδας») κατανόησε ότι η θέση ορίζεται από την δομήτων πιονιών. Ο χαρακτήρας της (κλειστός, ανοικτός, ημιανοικτός) έχει να κάνειμε την πιονοδομή. Έγινε φανερό ότι οι κινήσεις των πιονιών είναι οιπλέον δεσμευτικές από όλες. Ένα οποιοδήποτε άλλο κομμάτι μπορεί να προωθηθείγια να επιτελέσει μια λειτουργία και στην συνέχεια να ανακληθεί στην άμυνα ανκριθεί απαραίτητο. Το πιόνι όμως κινείται μόνο προς τα εμπρός. Δεν μπορεί ναεπιστρέψει. Με κάθε κίνηση, κερδίζει χώρο για την παράταξη του, αλλά ταυτόχρονααφήνει πίσω του τετράγωνα που δεν μπορεί να τα ελέγξει πια, αμετάκλητα. Γι’αυτό και οι προωθήσεις των πιονιών είναι απόλυτα δεσμευτικές για τον παίχτη καιεπομένως πρέπει να είναι ιδιαιτέρως προσεκτικός. Ταυτόχρονα κατανόησε ότι ηπιονοδομή μιας παράταξης θα πρέπει να είναι τέτοια που να μην έχει αδυναμίες,όσο τω δυνατόν. Ως τέτοιες όρισε το απομονωμένο πιόνι (αργότερα βέβαια οΤάρρας, συνεχιστής του Στάινιτς και ένας από τους βασικότερους θεωρητικούς τηςκλασικής σχολής, κατέδειξε ότι το απομονωμένο πιόνι έχει και πλεονεκτήματα,οπότε η μάχη γύρω απ’ αυτό είναι να καταφέρει η πλευρά που το έχει να αναδείξειτα πλεονεκτήματα του, την ώρα που η αντίπαλη θα προσπαθεί να επωφεληθεί από τιςαδυναμίες του), το καθυστερημένο πιόνι, τα διπλωμένα πιόνια κτλ.
Επίσηςκατανόησε ότι το κέντρο ήταν το σημαντικότερο σημείο της μάχης – ιδίως κατά τοάνοιγμα- και οι προωθήσεις των πιονιών θα έπρεπε να στοχεύουν στον έλεγχο του.
ΑΠΟΚΤΗΣΗΜΙΚΡΩΝ ΠΛΕΟΝΕΚΤΗΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΑΙΤΙΟΛΟΓΗΜΕΝΗ ΕΠΙΘΕΣΗ: Ο  Στάινιτςέφτασε γρήγορα στο συμπέρασμα, ότι με σωστό παιχνίδι, απέναντι σε ισχυρόαντίπαλο, ο οποίος έχει οικοδομήσει την θέση του, μια θυελλώδης «ρομαντική»επίθεση, είναι καταδικασμένη σε αποτυχία. Προσπάθησε λοιπόν, να ανακαλύψει καινα ορίσει τις προϋποθέσεις οι οποίες πρέπει να συντρέχουν, ώστε να επιτεθεί μεεπιτυχία μια παράταξη.
Το πρώτο,βασικό και απλό συμπέρασμα του Στάινιτς ήταν το εξής: «Επίθεση πρέπει ναγίνεται μόνο όταν υπάρχει πλεονέκτημα. Υποχρέωση επίθεσης έχει η πλευρά με τοπλεονέκτημα, διότι αν αναβάλει την επίθεση, κινδυνεύει να χάσει το πλεονέκτημα».
Αυτό τοόρισε ως «αιτιολογημένη επίθεση».
Φυσικά δενμπορεί πάντα σε μια παρτίδα να αποκτάει μια παράταξη νικηφόρο πλεονέκτημα. Αυτόθα σήμαινε χοντρό λάθος από την πλευρά του αντιπάλου. Έτσι ο Στάινιτς, κατέληξεστην έννοια της «συσσώρευσης μικρών πλεονεκτημάτων». Ο βασικός στόχος ενόςπαίχτη πρέπει να είναι η απόκτηση μικρών πλεονεκτημάτων και η κατά το δυνατόναποφυγή αδυναμιών στην δική του πλευρά. Εμφανίζεται μια κρίσιμη στιγμή στηνπαρτίδα, όπου το «άθροισμα» αυτών των πλεονεκτημάτων είναι τέτοιο πουδικαιολογεί μια επίθεση. Και πάλι όμως αυτή η επίθεση πρέπει να στοχεύει στοπιο αδύνατο σημείο της αντίπαλης παράταξης.
ΟΙ ΚΙΝΗΣΕΙΣΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΣΥΜΒΑΔΙΖΟΥΝ ΜΕ ΤΙΣ ΑΝΑΓΚΕΣ ΤΗΣ ΘΕΣΗΣ: Μια εύστοχηκαι πολύ κρίσιμη παρατήρηση του Στάινιτς, η οποία εισάγει στην επιστημονικήαντιμετώπιση του παιχνιδιού. Δηλώνει ότι πάνω στη σκακιέρα, σε κάθε θέση,υπάρχει μια αντικειμενική αλήθεια, ανεξάρτητη από την επιθυμία του παίχτη. Θαπρέπει με αντικειμενικό τρόπο (και ανεξάρτητα από την επιθυμία του) ο παίχτης να κατανοήσει τηθέση, τα μυστικά της και τις απαιτήσεις της και ακολούθως να επιλέξει τιςκινήσεις του με βάση τη θέση και όχι τις επιθυμίες του.
Ο Στάινιτςτόνιζε όλα αυτά τα θέματα στα γραπτά του. Έγραφε στις σκακιστικές στήλες τωνΛονδρέζικων εφημερίδων Thefield και Figaro, όπως και στις Νεοϋορκέζικες New York herald και New York tribune. Υπήρξε επίσης εκδότης τουσκακιστικού περιοδικού International ChessMagazine από το1885 ως το 1891. Το 1889 εξέδωσε το σύγγραμμα του «Σύγχρονος ΣκακιστικόςΟδηγός». Παράλληλα προσπαθούσε να καταδείξει την ορθότητα των ιδεών του, αλλάκαι να τις ελέγξει και ο ίδιος, χρησιμοποιώντας τις στις παρτίδες του.Προσέφερε επίσης σε βαριάντες συγκεκριμένων ανοιγμάτων, ενώ οι περισσότεροινέοι σκακιστές, άρχισαν να δημιουργούν έναν κύκλο γύρω του, ασπαζόμενοι τιςιδέες του, με αποτέλεσμα να δημιουργηθεί η «Κλασική Σχολή».
Ήδη τοπαιχνίδι του Στάινιτς έχει αρχίσει να ξεφεύγει από αυτό των συγχρόνων του. Τογεγονός αποτυπώνεται καθαρά στην αναμέτρηση με τον Μπλάκμπερν, που έλαβε χώραστα 1876. Ο Στάινιτς επικρατεί με το εντυπωσιακό 7-0! Είναι φανερό πια ότιείναι πολύ μπροστά. Εφαρμόζοντας τις θεωρίες του, τις οποίες οι παλιοίρομαντικοί μετρ δεν κατανοούσαν ή δεν ήθελαν να κατανοήσουν, έπαιζε σκάκι πολύμπροστά από την εποχή του. Ειδικεύθηκε στους ελιγμούς πίσω από τις γραμμές,προσπαθώντας να βρει για κάθε κομμάτι την καλύτερη θέση, βελτιώνοντας σιγά σιγάόλη τη θέση συνολικά. Αργότερα ο Τάρρας θα πει: «Αν ακόμα και ένα κομμάτι είναιτοποθετημένο άσχημα, όλη η θέση είναι άσχημη». Η κλασική σχολή στήνει στέρεατις βάσεις του παιχνιδιού θέσεων.
Ο Στάινιτςτο 1883 μεταναστεύει στις ΗΠΑ και παίρνει την αμερικάνικη υπηκοότητα. Το 1886γίνεται ο πρώτος επίσημος παγκόσμιος πρωταθλητής, επικρατώντας του Τσούκερτορτ.Υπερασπίζει τον τίτλο του εναντίον του Τσιγκόριν μέχρι το 1894, οπότεεκθρονίζεται από τον Λάσκερ.
Πεθαίνειστις 12 Αυγούστου 1900, σε ένα άσυλο στην Νέα Υόρκη, αφού πριν είχε καταρρεύσειπνευματικά.
Αφήνει πίσωτου μια τεράστια κληρονομιά. Το σκάκι μετά απ’ αυτόν, πολύ απλά είναι ένα άλλοπαιχνίδι.
Χαρακτηριστικάείναι τα λόγια του Μπόμπι Φίσερ, πολλά χρόνια αργότερα:
«Στο σκάκιυπήρξαν δύο μονάχα πραγματικές μεγαλοφυΐες. Ο άλλος ήταν ο Στάινιτς». (Αν και νομίζω αυτή η δήλωση είναι περισσότερο χαρακτηριστική για τον ίδιο το Φίσερ).
ΟΙ ΣΥΝΕΧΙΣΤΕΣ
Μια ολόκληρηστρατιά κορυφαίων σκακιστών ακολούθησε και επεξέτεινε τις θεωρίες του πρώτουπαγκόσμιου πρωταθλητή, δημιουργώντας την παράδοση της Κλασικής ΣτρατηγικήςΣχολής.
Εμμάνουελ Λάσκερ
Ο 2ος, ο 3Ος και ο 4ος παγκόσμιος πρωταθλητής (Λάσκερ,Καπαμπλάνκα και Αλιέχιν αντίστοιχα), οι «βασιλιάδες δίχως στέμμα» Τάρρας καιΡουμπινστάιν, καθώς και πλειάδα άλλων κορυφαίων σκακιστών της εποχής  (Πίλσμπερι, Σλέχτερ, Μαρότσι, Μάρσαλ κ.ά.)άνηκαν ή ακολούθησαν την παράδοση της κλασικής σχολής, ενώ πολλοί από αυτούςπήγαν ένα βήμα παραπέρα τις θεωρίες του Στάινιτς είτε με τα γραπτά τους, είτεμε το παιχνίδι τους, είτε και με τα δύο (οι περισσότεροι).
Τεράστιαείναι η θεωρητική και πρακτική συμβολή του Τάρρας σε όλο το φάσμα τουπαιχνιδιού θέσεων και κυρίως στην ανάλυση βαριαντών συγκεκριμένων ανοιγμάτων.
Ζίγκμπερτ Τάρρας
Ο Λάσκερ απότην άλλη επέμεινε στην ασυμμετρία (στοιχείο που αποτέλεσε αργότερα βασικόστοιχείο των αναλύσεων της Σοβιετικής σχολής) και  στη σημασία της ψυχολογίας. Ο Καπαμπλάνκαπροσέφερε καινοτομίες στην στρατηγική θεωρία, εισάγοντας και αναλύοντας νέεςέννοιες όπως οι «νησίδες πιονιών» και η «επίθεση μειονότητος». Με το παιχνίδιτου δε, έφτασε την «καθαρότητα των ιδεών στο μέσο» στο απόγειο της (στοιχείοπου υπήρχε και στον Ρουμπινστάιν) σε τέτοιο βαθμό που μετά από αυτόν, μόνο–τολμώ να πω- στο παιχνίδι του Φίσερ συναντάμε κάτι ανάλογο.(Κάποιος σκακιστής – δεν θυμάμαι τώρα ποιος – είχε πει για τον Φίσερ όταν ήτανακόμα νεαρός πώς «Όταν τον βλέπω να παίζει στο μέσον, έχω την αίσθηση ότιαναστήθηκε ο Καπαμπλάνκα»). Ο Ρουμπινστάιν έφτασε στο απόγειοτης την τεχνική των φινάλε, στοιχείο το οποίο σε τέτοιο βαθμό μόνο στο Κάρποβεμφανίζεται μετέπειτα.
Τέλος οΑλιέχιν τόνισε τα δυναμικά στοιχεία στις κλειστές θέσεις και την σημασία τηςπρωτοβουλίας, ενώ η τακτική του δεινότητα ήταν τέτοια που σε αντίστοιχο βαθμόαπαντάτε μετέπειτα στους Ταλ και Κασπάροβ.
Χοσέ Ραούλ Καπαμπλάνκα

Το πόσοάλλαξε το παιχνίδι η κλασική σχολή, νομίζω δε χρειάζεται ιδιαίτερη μνεία. Τοπαιχνίδι θέσεων απέκτησε την πρωτοκαθεδρία, νέες στρατηγικές έννοιες έκαναν τηνεμφάνιση τους, ο παλιός τρόπος παιχνιδιού εγκαταλείφθηκε και μαζί του πολλά απότα ανοίγματα των ρομαντικών, όπως το γκαμπί του βασιλιά και η ιταλική παρτίδαπχ.

Τα ανοίγματαπου κερδίζουν τώρα έδαφος, είναι κυρίως το γκαμπί της βασίλισσας και η Ισπανικήπαρτίδα (άνοιγμα Ρουί Λοπέζ). Επίσης η Σικελική   άμυνα αρχίζει σιγά σιγά να κερδίζειέδαφος, αλλά η έκρηξη σε αυτήν, καθώς και σε όλα τα ανοίγματα που προκρίνουναπό νωρίς την ασυμμετρία (πχ Ινδικά συστήματα) θα έρθει αρχικά με τουςυπερμοντέρνους οι οποίοι φέρνουν μια γενική αύρα νέων ιδεών και κυρίως με τηνΣοβιετική σχολή η οποία και συστηματοποίησε τις εξαιρέσεις, δίνοντας μεγάληέμφαση στην ασυμμετρία.
Αλλά γιατους υπερμοντέρνους και την Σοβιετική σχολή, θα μιλήσουμε στα επόμενα μέρη.

(συνεχίζεται)



Μέρος Α’
Μέρος Β’

Από τον Λουτσένα στην Σοβιετική Σχολή (Μέρος Β’)

3 Φεβρουαρίου, 2012

anogiachess Άντερσεν, Μόρφυ, Στάουντον, αγγλική σχολή, ιστορία 2 Σχόλια

ΙΤΑΛΙΚΗΣΧΟΛΗ (ΣΧΟΛΗ ΤΗΣ ΜΟΝΤΕΝΑ)
Στα μέσα του18ου αιώνα, παράλληλα με τον αγώνα του Φιλιντόρ και της Γαλλικής σχολής ναμετριασθεί η στενά τακτική έμφαση των ρομαντικών και να μπουν οι βάσεις μιαςβαθύτερης στρατηγικής κατανόησης, στην Μόντενα της Ιταλίας, μια ομάδα σκακιστώνσυνενώνεται γύρω από τις κυρίαρχες προσωπικότητες των ισχυρών παιχτών Ντελ Ρίο,Λόλι και Πονζιάνι. Είναι υπέρμαχοι του ρομαντικού τρόπου παιχνιδιού. Γρήγορηανάπτυξη, θυσίες, άμεση επίθεση στον βασιλιά. Είναι ουσιαστικά οι συνεχιστέςτης παράδοσης που δημιούργησε η προηγούμενη γενιά μεγάλων Ιταλών παιχτών, οιΛεονάρντο, Γκρέκο, Μπόι και Νταμιάνο.
Ταυτόχρονααντιδρούν έντονα ενάντια στις ιδέες του Φιλιντόρ. Ο Λόλι αναλαμβάνει να γράψειένα βιβλίο όπου παρουσιάζονται οι ιδέες της Ιταλικής σχολής και ο Ντελ Ρίο πουείχε μελετήσει διεξοδικά το βιβλίο του Φιλιντόρ, γράφει ένα κεφάλαιο στο βιβλίοτου Λόλι, όπου εναντιώνεται στις ιδέες του Γάλλου και προσπαθεί να τιςκαταρρίψει. Είναι η πρώτη διαμάχη μεταξύ των σκακιστικών σχολών.
Η Ιταλικήσχολή προσπαθεί να συστηματοποιήσει τις ρομαντικές ιδέες και να αντιτεθείταυτόχρονα στην προσπάθεια συστηματοποίησης των στρατηγικών ιδεών που επιχειρείη Γαλλική σχολή.
Προσπαθώνταςνα κάνω μια μικρή αποτίμηση των γεγονότων της εποχής, καταλήγω στο συμπέρασμαότι η προσφορά του Φιλιντόρ ήταν καθοριστική όχι μόνο όσον αφορά της αρχές τουστρατηγικού παιχνιδιού, αλλά και όσον αφορά την συστηματοποίηση του τακτικού. Κατάκάποιο τρόπο ανάγκασε την ρομαντική πλευρά να προσπαθήσει να αποδείξει ότι έχειδίκιο. Αυτό σημαίνει έλεγχος και ανάλυση. Υπήρχε πια ένας αντίπαλος για τουςρομαντικούς ο οποίος μάλιστα είχε συγγράψει ένα σπουδαίο βιβλίο. Θα έπρεπε καιοι ίδιοι να συστηματοποιήσουν και να στηρίξουν τις απόψεις τους πάνω σεσυγκεκριμένα θεμέλια που έπρεπε να προσπαθήσουν να αποδείξουν ότι είναι ορθά,ότι λειτουργούν. Έτσι ο Φιλιντόρ είναι ουσιαστικά ο υπεύθυνος που εισάχθηκε ηλεπτομερής ανάλυση και έρευνα και από τις δύο πλευρές. Και από αυτήν την άποψη,είναι καθοριστικός για την εξέλιξη του παιχνιδιού, προς όλες τις κατευθύνσεις.
Τα ρομαντικάιδεώδη, υπό την σκέπη της Ιταλικής σχολής, κυριάρχησαν για έναν ακόμη αιώνα.Ήταν φανερό ότι οι ιδέες του Φιλιντόρ ήταν πολύ μπροστά από την εποχή του.Επίσης το άκρατο επιθετικό παιχνίδι, με τις θυσίες και τους δαιδαλώδηςσυνδυασμούς ήταν πιο συναρπαστικό τόσο για τους θεατές, όσο και για τους ίδιουςτους παίχτες και έτσι δεν δυσκολεύτηκε να κυριαρχήσει. Παρόλο που μια νέασχολή, επηρεασμένη από τον ίδιο τον Φιλιντόρ (ο οποίος όπως είπαμε ταξίδευε καιέμενε για αρκετό διάστημα στο Λονδίνο) εμφανίστηκε ως συνέχεια της Γαλλικής.Ήταν η Αγγλική σχολή.
ΑΓΓΛΙΚΗΣΧΟΛΗ
Χάουαρντ Στάουντον
Οιεμφανίσεις, οι παρτίδες και οι συζητήσεις του Γάλλου μουσικοσυνθέτη στοΛονδίνο, εντυπωσίασαν και επηρέασαν όλους τους Άγγλους σκακιστές της εποχής.Ασπάστηκαν τις ιδέες του και άρχισαν σιγά σιγά να δημιουργούν κοινή παράδοση.Αρκετά χρόνια αργότερα, με άξονα τον ισχυρότερο σκακιστή που είχε εμφανιστείστην Αγγλία μέχρι τότε, τον Χάουαρτν Στάουντον, η Αγγλική σχολή προσπάθησε ναπροωθήσει τις ιδέες του παιχνιδιού θέσεων, σε μια εποχή που κυριαρχούσαν ακόμηοι ρομαντικοί παίχτες.
Ο Στάουντονδιεύρυνε την οπτική του Φιλιντόρ πάνω στα στρατηγικά ζητήματα, εισάγοντας καινέες ιδέες όπως το φιανκέτο (φιανκέτο είναι η ανάπτυξη των αξιωματικών από τατετράγωνα g2και b2για τα λευκά και g7,b7 για τα μαύρα),τα πλευρικά ανοίγματα κ.ά. Άλλα ισχυρά ονόματα σκακιστών γύρω από τον Στάουντονήταν οι Χάρβιτς, Μπακλ, Ουίλιαμς και άλλοι. Κύριο γνώρισμα σε όλους ήταν οιαργοί ελιγμοί, μια θα λέγαμε προσπάθεια ψιλάφισης στα – σχεδόν- τυφλά τουτρόπου με τον οποίο θα έπρεπε να παίζεται το παιχνίδι θέσεων. Τα πράγματα δενείχαν ωριμάσει ακόμα και αυτό είχε σαν αποτέλεσμα παρτίδες με ατέλειωτουςελιγμούς, αργόσυρτες, οι οποίες δυσκολευόταν να φτάσουν στο τελικό χτύπημα. Όπωςκαι να ‘χει η επίδραση της Αγγλικής σχολής είναι καθοριστική, αφού όχι μόνο δενάφησε να χαθούν οι ιδέες της Γαλλικής, κάτω από την «ρομαντική κυριαρχία», αλλάέφερε και καινούριες. Θα μπορούσε να είναι ακόμη περισσότερο καθοριστική, ανδεν απουσίαζαν τα γραπτά έργα.
Την εποχήδράσης της Αγγλικής σχολής, η ρομαντική σχολή φτάνει στο απόγειο της, με τηνεμφάνιση του ισχυρότερου παίχτη που ανέδειξε. Αυτός ήταν ο Γερμανός ΆντολφΆντερσεν.


 ΑΝΤΟΛΦ ΑΝΤΕΡΣΕΝ
Άντολφ Άντερσεν

Ο ΆντολφΆντερσεν γεννήθηκε το 1818 στο Μπρεσλάου, όπου και έζησε ως το θάνατο του το1879. Ήταν καθηγητής γυμνασίου και οι επαγγελματικές του υποχρεώσεις τουστέρησαν την συμμετοχή σε αρκετά τουρνουά. Ιδίως κατά την εικοσαετία 1850 – 70,όπου παρουσίασε την μεγάλη του ακμή ως σκακιστής, ήταν ένας από τους κορυφαίουςστον κόσμο. Ουσιαστικά, αν και δεν υπήρχε επίσημα ο τίτλος ακόμα, το 1851, στοισχυρότερο τουρνουά ως τότε, στο Λονδίνο, κερδίζοντας με λαμπρό τρόπο τουςκορυφαίους της εποχής (Κιζερίτσκι, Στάουντον, Ζεν κτλ) χρίστηκε παγκόσμιοςπρωταθλητής. (Ο τίτλος δεν υπήρχε επίσημα ακόμα, αλλά τα ισχυρά τουρνουάκαθόριζαν τον κορυφαίο στον κόσμο). Ο Άντερσεν έφτασε το ρομαντικό στιλ στοαπόγειο του. Έξοχος επιθετικός παίχτης, με ένα τεράστιο ταλέντο στουςσυνδυασμούς, παρουσίασε ότι λαμπρότερο μέχρι τότε σ’ αυτόν τον τομέα. Δεν είναιτυχαίο που η πρώτη παρτίδα στην ιστορία του παιχνιδιού η οποία χαρακτηρίστηκε«Αθάνατη» είναι δική του δημιουργία, παιγμένη στο περιθώριο εκείνου τουτουρνουά του Λονδίνου. Πρόκειται για την πιο φημισμένη παρτίδα στην ιστορία τουπαιχνιδιού που έχει γοητεύσει όλες τις γενιές σκακιστών από τότε που παίχθηκε.Έχει δημιουργήσει τον δικό της θρύλο και είναι αξιοσημείωτο ότι την γνωρίζουνακόμα και άνθρωποι που δεν ασχολούνται συστηματικά με το σκάκι. Κι όχι μόνοαυτό. Έχει εμπνεύσει και λογοτέχνες – σκακιστές. Χαρακτηριστικό παράδειγμα τολογοτεχνικό έργο Έλληνα σκακιστή, ο οποίος το υπέγραψε με το ψευδώνυμο ΑννίβαςΑρνέλλος, «Μια παρτίδα σκάκι». Πρόκειται για μια ερωτική ιστορία (κι όχι μόνο)στην οποία ο συγγραφέας χωρίζει τα κεφάλαια του με βάση τις κινήσεις της«Αθάνατης του Άντερσεν». Κάθε κεφάλαιο και μια κίνηση. Τις κινήσεις τουΆντερσεν «παίζει» η ηρωίδα του βιβλίου, ενώ τις κινήσεις του Κιζερίτσκι οήρωας.
Η τελική θέση της Αθάνατης παρτίδας

Μιλάμελοιπόν για μια θρυλική παρτίδα. Φυσικά περιέχει αρκετά λάθη, καθώς το αμυντικόπαιχνίδι στους ρομαντικούς παίκτες δεν ήταν καθόλου ανεπτυγμένο. Αν φυσικά οΚιζερίτσκι αμυνόταν σωστά, οι θυσίες του Άντερσεν θα αποδεικνυόταν λανθασμένες.Ελάχιστη σημασία έχει όμως αυτό μπροστά στην ομορφιά της παρτίδας. Και στο κάτωκάτω, αυτό το σκάκι παίζονταν τότε.
Immortal game
Δημιουργίαεπίσης του Άντερσεν είναι και η παρτίδα που ονομάστηκε «The evergreen game», η «Αειθαλής παρτίδα», παιγμένηεναντίον του Ντυφρέν. Δείτε την και αυτήν:
The evergreen game
Η τρομερήέφεση στους συνδυασμούς του Άντερσεν, συνδυασμοί που περιείχαν πάντα εντυπωσιακέςθυσίες και ακόμη πιο εντυπωσιακό τέλος, ήταν κάτι που δεν είχε ξαναδεί μέχριτότε η σκακιστική κοινότητα. Στο πρόσωπο του Γερμανού, ο «σκακιστικόςρομαντισμός» άγγιξε την τελειότητα του και ταυτόχρονα γνώρισε την αρχή τουτέλους της κυριαρχίας του. Οι νόμοι της διαλεκτικής επέδρασαν στην εξέλιξη τουσκακιού και μόλις η ρομαντική σχολή έδωσε ότι ανώτερο είχε να δώσει, ήρθε καιτο πλήρωμα του χρόνου όπου ρομαντικές και στρατηγικές ιδέες συντέθηκαν καιμετουσιώθηκαν σε κάτι ανώτερο. Καταλυτική μορφή αυτής της εξέλιξης ήταν έναςνέος, γεννημένος στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, στον Νέο Κόσμο, ο οποίος μημετέχοντας στις διαμάχες των σχολών στην Ευρώπη, έκανε το υπερατλαντικό ταξίδιγια να ενώσει τις ιδέες τους σε μια νέα και ανώτερη σφαίρα κατανόησης. Τοόνομα του ήταν Πολ Τσαρλς Μόρφυ.

ΠΟΛ ΤΣΑΡΛΣ ΜΟΡΦΥ
Πολ Μόρφυ
Ο Πολ Μόρφυγεννήθηκε στις 22 Ιουνίου του 1837 στην Νέα Ορλεάνη. Ο πατέρας του είχεισπανικές και ιρλανδικές ρίζες και η μητέρα του ήταν Γαλλίδα. Στην οικογένειατου έπαιζαν όλοι σκάκι και έτσι έμαθε και αυτός από μικρός. Από την ηλικία των12 ετών άρχισε να νικάει μεγάλους και αναγνωρισμένους παίχτες, μεταξύ αυτών καιτον Λέβενταλ σε μια περιοδεία του τελευταίου στην Αμερική. Ο μικρός Μόρφυάρχισε να ασχολείται πολύ σοβαρά με το παιχνίδι. Ήταν ιδιαίτερα ευφυής μετρομερή μνήμη. Έμαθε γρήγορα γαλλικά, γερμανικά και ισπανικά και διάβασε τοβιβλίο του Φιλιντόρ και τα περιοδικά που εξέδιδε η παρέα των Γάλλων σκακιστώντου καφέ ντε λα Ρεζάνς. Παράλληλα τελείωσε τις σπουδές του στο πανεπιστήμιο τηςΛουιζιάνα σε ηλικία 19 ετών και απέκτησε την άδεια δικηγορίας. Ο νόμος όμωςεπέβαλε να έχει κάποιος συμπληρώσει τα 21 για να εργασθεί σε αυτόν τον τομέακαι έτσι ο Πολ είχε δύο ελεύθερα χρόνια μπροστά του για να αφιερωθεί στο σκάκι.
Το 1857έγινε το πρώτο πρωτάθλημα Αμερικής, στο οποίο ο Μόρφυ διέλυσε τους πάντες καιτα πάντα. Μεταξύ των αντιπάλων του και ο μεγάλος σκακιστής και θεωρητικόςΠάουλσεν, ο οποίος αν και Γερμανός ζούσε μόνιμα στην Αμερική. Κατόπιν τούτου, οΜόρφυ αποφάσισε να ταξιδέψει στην Ευρώπη και να αναμετρηθεί με τους κορυφαίουςσκακιστές του πλανήτη. Πρώτος προορισμός ήταν το Λονδίνο όπου και συνέτριψεόλους τους ισχυρούς Άγγλους σκακιστές. Ο μόνος που απόφυγε την συντριβή ήταν οΣτάουντον γιατί …δεν έπαιξε μαζί του. Ο Στάουντον πενηντάρης πια, κατάλαβε ότιθα ήταν καλύτερο για τον ίδιο να αποφύγει την αναμέτρηση με τον νεαρόΑμερικανό. Κατόπιν ο Μόρφυ έφυγε για το Παρίσι. Στο καφέ ντε λα Ρεζανς η μοίρατων Γάλλων σκακιστών δεν διέφερε από αυτή των Άγγλων. Αλλά στον Μόρφυ δεναρκούσαν αυτές οι νίκες. Η μεγάλη του επιθυμία ήταν να αναμετρηθεί με τονκορυφαίο όλων. Τον Άντερσεν. Του έστειλε λοιπόν μήνυμα ότι προτίθεται νακαλύψει τα έξοδα του ταξιδιού του ως το Παρίσι προκειμένου να παίξουν ένα ματς.Ήταν Οκτώβριος και ο Άντερσεν απάντησε ότι δέχεται φυσικά, αρκεί να τονπεριμένει ως τις διακοπές των Χριστουγέννων, καθώς δεν μπορούσε να διακόψει τηνδιδασκαλία μεσούσης της περιόδου. Ο Μόρφυ περιμένοντας τον Άντερσεν έδινεσιμουλτανέ κανονικού και τυφλού σκακιού στο Παρίσι.
Ένα πρόβλημαδημιουργημένο από τον Μόρφυ, όταν ήταν μόλις 10 ετών. Τα λευκά παίζουν καικάνουν ματ σε 2 κινήσεις
ΤονΔεκέμβριο έφτασε ο Άντερσεν. Συμφώνησαν να παίξουν με στόχο τις 7 νίκες. Αν καιανεπίσημο, πρόκειται ουσιαστικά για ματς για το παγκόσμιο πρωτάθλημα.
Ο Μόρφυέχασε την πρώτη παρτίδα. Στην δεύτερη έκανε ισοπαλία.
Σε αυτές τιςδύο παρτίδες «ζύγιζε» τον τρόπο παιχνιδιού του Άντερσεν. Και κατόπιν η «μηχανή»πήρε μπρος. 6 νίκες στην σειρά! Ο Άντερσεν τα είχε χαμένα. Δεν ήξερε τι ναπαίξει. Τελικά κατάφερε να νικήσει την επόμενη μετά το σερί των 6 ηττών, έπειτααπό μεγάλη μάχη και μετά από 77 κινήσεις. Στην αμέσως προηγούμενη ο Μόρφυ είχεεπικρατήσει σε 17! Ο Άντερσεν δήλωσε: «Ο Μόρφυ κερδίζει σε 17 κινήσεις, ενώ εγώχρειάζομαι 77. Ωστόσο ακόμα κι αυτό είναι υποφερτό». Ο Μόρφυ έκανε και την 7ηνίκη και έτσι με 7 νίκες 2 ήττες και 2 ισοπαλίες ήταν ο νέος βασιλιάς τουπαιχνιδιού.
Οι δηλώσειςτου Άντερσεν είναι χαρακτηριστικές:
«Είναιανώφελο να αντιπαλεύεις αυτόν τον άνθρωπο. Για τα δικά μου μέτρα είναι πολύισχυρός. Είναι ακριβής και αλάνθαστος σα μηχανή. Εγώ είμαι μονάχα ένας απλόςθνητός». Και επίσης: «Ο Μόρφυ αντιμετωπίζει το σκάκι με τη σοβαρότητα και τηνευσυνειδησία του καλλιτέχνη. Το σκάκι είναι γι’ αυτόν ιερό καθήκον».
Οι δηλώσειςαυτές ανήκουν στον κορυφαίο Ευρωπαίο σκακιστή, τον πρωταθλητή κόσμου ουσιαστικά(έστω και ανεπίσημα) πριν την εμφάνιση του Μόρφυ. Τι συνέβαινε λοιπόν; Γιατίήταν τόσο χαώδης η διαφορά του νεαρού από την Νέα Ορλεάνη από τον δεύτερο, οοποίος δεύτερος ήταν εκείνη την εποχή ο λαμπρότερος παίχτης με τις πιο εξαίσιεςδημιουργίες; Η απάντηση είναι σημαντική επειδή δεν αφορά μονάχα την αναμέτρησητου Μόρφυ με τον Άντερσεν, αλλά την διαδικασία εξέλιξης του ίδιου τουπαιχνιδιού.
Ένα πρόβλημα δημιουργημένο από τον Μόρφυ, όταν ήταν μόλις 10 ετών. Τα λευκά παίζουν και κάνουν ματ σε 2 κινήσεις.
Τοκαταλυτικό στον Μόρφυ ήταν η ανώτερη κατανόηση των στρατηγικών στοιχείων. Είχεέρθει η ώρα να υπάρξει ένας παίχτης που όχι μόνο θα κατανοεί σε βάθος τιςθεωρίες του Φιλιντόρ, αλλά θα μπορεί να τις κάνει και πράξη. Και όχι μόνοτούτο, αλλά θα τις προχωρήσει και παραπέρα. Στις παρτίδες του εμφανίζονται γιαπρώτη φορά στοιχεία που θα αναλυθούν αργότερα διεξοδικά από τον Στάινιτς καιτην κλασική σχολή του. Η σημασία του χρόνου, ενός από τα τρία βασικά μεγέθη τουπαιχνιδιού (υλικό, χώρος, χρόνος) καθώς και του ελέγχου του κέντρου και τωνανοικτών γραμμών, εμφανίζονται για πρώτη φορά στο παιχνίδι του Μόρφυ. Ο ίδιοςβέβαια δεν έγραψε κανένα έργο που να εξηγεί και να αναλύει τις ιδέες του. Τιςπαρέδωσε σε πρακτική μορφή με τις παρτίδες του. Εδώ δεν μπορώ παρά να θυμηθώτην δήλωση του Αλιέχιν, αρκετά χρόνια αργότερα. Ο Αλιέχιν λοιπόν, σε μιαπαρτίδα του, έπαιξε κινήσεις στο άνοιγμα που δεν ήταν γνωστές στην (μέχρι τότε)θεωρία των ανοιγμάτων. Κάποιος δημοσιογράφος, σε μια μικρή συνέντευξη που τουπήρε μετά το πέρας της παρτίδας, του επισήμανε το εξής: «Παίξατε πάρα πολλές κινήσειςπου δεν συμπεριλαμβάνονται στην θεωρία των ανοιγμάτων». Και ο Αλιέχιναφοπλιστικός: «Για ποια θεωρία ακριβώς μου μιλάτε; Θεωρία γίνονται αυτά πουπαίζω εγώ!». Όσο και αν φαίνεται αλαζονική, η δήλωση αυτή εμπεριέχει υψηλόποσοστό αλήθειας. Κατά τον ίδιο τρόπο, αρκετά χρόνια πριν, θεωρία έγιναν αυτάπου έπαιξε ο Μόρφυ. Ο νεαρός από την Νέα Ορλεάνη, δεν ήταν όμως μονάχα οπαίχτης που εφάρμοσε σε ανώτερο επίπεδο τις στρατηγικές αρχές πρώτος απ’ όλους.Ήταν ταυτόχρονα ο πρώτος στην ιστορία ολοκληρωμένος (με τα μέτρα της εποχής τουτουλάχιστον) σκακιστής. Δεν αρνήθηκε τα θετικά του ρομαντικού παιχνιδιού. Δενήταν ο εκπρόσωπος μιας σχολής που προσπάθησε να δείξει ότι κατέχει την μία καιμόνη αλήθεια και ότι οι άλλοι είναι λάθος. Απεναντίας έδειξε με ποιον τρόποπρέπει να συνδυάζονται τα δύο στυλ παιχνιδιού. Σωστή ανάπτυξη στο άνοιγμα,οικοδόμηση της θέσης, αξιοποίηση των στρατηγικών στοιχείων και εφόσον έχουνεπιτευχθεί όλα αυτά και συντρέχουν πια οι προϋποθέσεις, συντριπτική επίθεση καιθυσίες φυσικά αν χρειαστεί. Έδειξε στους ρομαντικούς ότι να επιτίθεσαι χωρίς ναέχεις οικοδομήσει τη θέση είναι λάθος και στους στρατηγικούς ότι οι ελιγμοί καιη δημιουργία στρατηγικών πλεονεκτημάτων δεν γίνεται για να τα έχουμε να τα…κοιτάζουμε, αλλά για να τα αξιοποιήσουμε με μια σφοδρή επίθεση αφού τααποκτήσουμε. Έδειξε με λίγα λόγια τον τρόπο που πρέπει να συνδέονται ηστρατηγική και η τακτική και να υπηρετεί η μία την άλλη. Και με αυτή την έννοιαέγινε ένα διαλεκτικό άλμα στην πορεία της κατανόησης του παιχνιδιού. Όλοι οικορυφαίοι σκακιστές μετά από αυτόν συνδυάζουν και τα δύο. Άλλος περισσότερο τοένα και άλλος περισσότερο το άλλο, αναλογία που καθορίζει και το στυλ τουκαθενός, αλλά ουσιαστικά υπάρχουν και τα δύο.
Πριν φύγειαπό το Παρίσι, δόθηκε προς τιμήν του μια αποχαιρετιστήρια δεξίωση, όπου κοινόκαι σκακιστές τον αναγνώρισαν ως κορυφαίο παίκτη του κόσμου, ενώ ο Σαιν Αμάνέστεψε με ένα δάφνινο στεφάνι την μαρμάρινη προτομή του Μόρφυ, η οποία έγινεένα από τα αξιοθέατα του καφέ ντε λα Ρεζάνς.
Η επιστροφήτου στην Αμερική ήταν επίσης θριαμβευτική. Στην Νέα Υόρκη έγινε μεγάλη εκδήλωσηπρος τιμήν του και του δόθηκαν δώρα. Ταυτόχρονα σκακιστικός πυρετός κατέκλυσετον Νέο Κόσμο.
Μετά απόαυτήν την τεράστια επιτυχία, αρχίζουν να κάνουν την εμφάνιση τους οιιδιαιτερότητες στην προσωπικότητα του Μόρφυ. Εγκαταλείπει το σκάκι και στιςαρχές της δεκαετίας του 1860, μετά το ξέσπασμα του εμφυλίου στις ΗνωμένεςΠολιτείες, εμφανίζονται πια καθαρά τα σημάδια διανοητικής διαταραχής. Ο νεαρόςμεγάλος μετρ, δεν εξαφανίστηκε μονάχα από τον κόσμο των 64 τετραγώνων. Μια φοράτην ημέρα, πάντα την ίδια ώρα, έβγαινε για έναν μοναχικό περίπατο στους δρόμουςτης Νέας Ορλεάνης. Λίγο πριν τον θάνατο του συναντήθηκε με τον Γιόχαν ΧέρμανΤσούκερτοτ, ο οποίος βρίσκονταν στην Νέα Ορλεάνη για κάποια σκακιστική εκδήλωσηκαι χαιρετήθηκαν θερμά, κάτι που δείχνει πως ο Μόρφυ, μέσα από τον δικό τουκόσμο παρακολουθούσε τις εξελίξεις στον κόσμο του σκακιού, αφού αναγνώρισε τον Τσούκερτορτ.Επίσης, έναν χρόνο πριν τον θάνατο του, ο πρώτος επίσημος παγκόσμιοςπρωταθλητής (τότε δεν είχε γίνει ακόμα τέτοιος) ο Βίλελμ Στάινιτς τονεπισκέφθηκε στο σπίτι του και μίλησαν για 10 λεπτά. Ο Στάινιτς ούτε καν δεν θαυποψιάζονταν τότε ότι η μοίρα θα του επεφύλασσε ένα παρόμοιο τέλος, μερικάχρόνια αργότερα. Ούτε κανένας φίλος του σκακιού στην Αμερική θα υποψιάζοντανπώς και το επόμενο μεγάλο ταλέντο που θα έβγαζε η χώρα, ο Χάρι ΝέλσονΠίλσμπερι, θα είχε το ίδιο τραγικό τέλος. Ούτε, ακόμα περισσότερο, πώς ηιστορία θα επαναλαμβάνονταν 100 χρόνια μετά με θαυμαστή ακρίβεια στο πρόσωποτου άλλου σκακιστικού τιτάνα των ΗΠΑ, του Ρόμπερτ Τζέιμς Φίσερ, ο οποίος κατάτον ίδιο ακριβώς τρόπο εκτοξεύθηκε στην κορυφή και μόλις την κατέκτησε χάθηκεκαι από το σκάκι και από τον κόσμο, συμπληρώνοντας θα λέγαμε τον κύκλο των«Αμερικάνων καταραμένων σκακιστών».
Ο Πολ ΤσαρλςΜόρφυ, πέθανε στις 10 Ιουλίου 1884 σε ηλικία 47 ετών. Θα κλείσω την αναφορά μουστον μεγάλο μετρ, με τα λόγια του Γκάρι Κασπάροβ γι’ αυτόν: «Ο Μόρφυ είχε πολύανεπτυγμένη την αίσθηση της θέσης και επομένως μπορεί άνετα να θεωρηθεί «τοπρώτο χελιδόνι» – το πρότυπο του ισχυρού γκρανμετρ του 20ού αιώνα».
Ακολουθούνπαρτίδες του:
«A night at the opera»

«Morphy Us»

«Keep your eye on the Paul»

(συνεχίζεται)

Από τον Λουτσένα στην Σοβιετική Σχολή (Μέρος Α’)

31 Ιανουαρίου, 2012

anogiachess ρομαντική σχολή, σκακιστικές σχολές, Γαλλική σχολή, Λουτσένα, Ρουί Λοπέζ, Σοβιετική σχολή, Φιλιντόρ, ιστορία Σχολιάστε

Το σκάκι,όπως το ξέρουμε και το παίζουμε σήμερα, έχει μια ιστορία περίπου 500 ετών. Ήτανγύρω στο 1500 όταν έγιναν οι τελευταίες αλλαγές στην ονομασία και στις κινήσειςτων κομματιών και καθιερώθηκαν οι κανονισμοί του παιχνιδιού. Αν κανείςαναζητήσει όμως τις απαρχές του παιχνιδιού, θα πρέπει να  «ταξιδέψει» πολλούς αιώνες πίσω. Στρατηγικάπαιχνίδια τα οποία παίζονταν σε τετράγωνο ταμπλό υπήρχαν σε πολλούς λαούς εδώ καιπερίπου 5000 χρόνια, γύρω δηλαδή στο 3000 π.Χ. Υπάρχουν απεικονίσεις τέτοιωνπαιχνιδιών σε Αιγυπτιακές παραστάσεις που χρονολογούνται εκεί γύρω. Στην ΑρχαίαΕλλάδα δε, παίζονταν ένα τέτοιο παιχνίδι, το οποίο ονομάζονταν «πεσσοί» (ακόμακαι σήμερα λέμε πολλές φορές «πεσσούς» τα σκακιστικά κομμάτια), παραστάσεις τουοποίου σώζονται σε αμφορείς. Φυσικά αυτά τα παιχνίδια, μονάχα μακρινή συγγένειαέχουν με το σκάκι. Αποτελούν προδρόμους ουσιαστικά του παιχνιδιού, το οποίοείναι επιβεβαιωμένο πια ότι μας έρχεται από την ανατολή, αν και ακόμη διίστανταιοι απόψεις για το αν είναι τελικά η Ινδία ή η Περσία η χώρα προέλευσης του.Ορισμένοι μελετητές αναφέρουν και την Κίνα ως πιθανή χώρα αρχικής προέλευσης.Σε παλαιά Ινδικά χειρόγραφα, το παιχνίδι εμφανίζεται με την ονομασία«τσατούραγκα» που στα ινδικά σημαίνει «τετραμερής», όπως δηλαδή ονομάζονταν οΙνδικός στρατός που αποτέλεσε το πρότυπο κατ’ αυτήν την θεωρία για τηνδημιουργία των πρώτων σκακιστικών κομματιών. Άρματα, ίπποι, ελέφαντες καιστρατιώτες (τα 4 μέρη του στρατού), οδηγούμενα από έναν βασιλιά, αυτά ήταν ταπρώτα κομμάτια. Από την άλλη, η «υποψηφιότητα» της Περσίας έρχεται ναυποστηριχτεί από τις πιο διαδεδομένες σκακιστικές λέξεις «ΣΑΧ» και «ΜΑΤ», οιοποίες είναι βέβαια περσικές και σημαίνουν πολύ απλά «βασιλιάς» (Σάχης) και«νεκρός» (ματ). Ο βασιλιάς είναι νεκρός. Σαχ – ματ!
Για ναπροχωρήσουμε με ιστορικά δεδομένα, το σκάκι με την αραβική πια ονομασία του(σατράνζ) μεταφέρεται στην Ευρώπη γύρω στο 650. Οι Μαυριτανοί το φέρνουν στηνΙσπανία και οι Σαρακηνοί στην Σικελία και στο Βυζάντιο. Από κει, διαδίδεταιστην κεντρική Ευρώπη, αλλά και στη Ρωσία και τις Βαλτικές χώρες. Μέχρι τον 10οαιώνα, οι Άραβες είναι αυτοί που κυριαρχούν στο παιχνίδι. Στην ιστορία έμεινανεπίσης τα σκακιστικά προβλήματα των Αράβων συνθετών, οι λεγόμενες «μανσούβες».Στα πρώτα χρόνια τις διάδοσης του παιχνιδιού στην Ευρώπη, το σκάκι παίζοντανκυρίως από τις ανώτερες τάξεις.
ΛΟΥΤΣΕΝΑ, ΡΟΥΙ ΛΟΠΕΖ ΚΑΙ ΡΟΜΑΝΤΙΚΗΣΧΟΛΗ
Έμποροι καιταξιδευτές διαδίδουν το παιχνίδι σε όλη την Ευρώπη, το οποίο αρχίζει να περνάεικαι στα λαϊκά στρώματα. Περίπου στα 1475 γίνονται οι τελευταίες αλλαγές στιςφιγούρες, στις κινήσεις και τους κανονισμούς και έτσι το σκάκι περνάει στηνσύγχρονη μορφή του. Το 1495 εκδίδεται το πρώτο σκακιστικό βιβλίο στην Ισπανία!Δυστυχώς δεν σώζεται πια.
Το 1497εκδίδεται το σύγγραμμα του Λουίς Λουτσένα «Πραγματεία για τον έρωτα και τηντέχνη του σκακιού» και πάλι στην Ισπανία. Όπως φανερώνει ο τίτλος του, δενεπρόκειτο για αμιγώς σκακιστικό βιβλίο, ωστόσο θεωρείται το πρώτο (τουλάχιστοναπό αυτά που σώζονται). Ο Λουτσένα ήταν σπουδαστής στη Σαλαμάνκα όταν έγραψε τοβιβλίο, το σκακιστικό τμήμα του οποίου περιέχει 150 προβλήματα και αναλύσεις(προφανώς πρωτόλειες φυσικά) 10 ανοιγμάτων! Είναι πολύ σημαντικό το γεγονόςαυτό, διότι δείχνει ότι οι παίχτες του σκακιού είχαν αρχίσει ήδη να προσπαθούννα συστηματοποιήσουν το παιχνίδι. Ιδιαίτερα στην αρχική φάση (στο άνοιγμα)είχαν καταλάβει ότι οι κινήσεις πρέπει να γίνουν με μια συνοχή και να διέπονταιαπό ένα γενικότερο σχέδιο, διαφορετικά οι παίχτες θα έφταναν στο μέσο τηςπαρτίδας με κομμάτια ατάκτως ερριμμένα, χωρίς σαφές πλάνο και στόχους.
Ο Λουτσέναήταν γιος πρεσβευτή. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να ταξιδέψει σε πολλές χώρες. Όπωςο ίδιος αναφέρει στο βιβλίο του, τα ανοίγματα αυτά τα σημείωσε στα ταξίδια τουκαι ήταν ακριβώς αυτά που χρησιμοποιούνταν ευρέως στην εποχή του. Φυσικά ηανάλυση περιέχει λάθη, ακόμα και στοιχειώδη, αλλά αυτό δεν είναι τόσοσημαντικό. Το ουσιώδες είναι ότι αρχίζει η συστηματική προσπάθεια κατανόησηςκαι ανάλυσης του παιχνιδιού.
Ένα από ταανοίγματα που εμφανίζονται στο σύγγραμμα του Λουτσένα είναι και η Γαλλική άμυνα(1.ε4 ε6).  Διαπιστώνουμε λοιπόν ότι ένααπό τα σπουδαιότερα ανοίγματα μέχρι τις μέρες μας, για το οποίο η θεωρίασυνεχίζει να ψάχνει και να ανακαλύπτει πράγματα ακόμα και τώρα, παίζονταν (στιςαρχικές κινήσεις τουλάχιστον) πριν από 500 και πλέον χρόνια! Το όνομα τηςβέβαια, το πήρε πολύ αργότερα. Το 1834 το Παρίσι με το Λονδίνο (ομάδεςσκακιστών από τις δύο πόλεις) έπαιξαν ένα ματς αλληλογραφίας μεταξύ τους. Ηεπιτυχής χρησιμοποίηση του ανοίγματος αυτού από τους Παριζιάνους σκακιστές,έδωσε στο άνοιγμα το όνομα «Γαλλική άμυνα».
Ένας άλλοςΙσπανός σκακιστής, ο Ρουί Λοπέζ ντε Σεγκούρα, γράφει ένα ακόμα σκακιστικόσύγγραμμα το 1561. Ο Ρουί Λοπέζ απέκτησε φήμη για την σκακιστική του δεινότητακαι μαζί την εύνοια του βασιλιά Φιλίππου του Β’. Το σκάκι εκείνη την εποχήπαίζονταν κυρίως στις βασιλικές αυλές. Το 1560 επισκέφθηκε τη Ρώμη όπου καιθριάμβευσε επί των ισχυρότερων Ιταλών σκακιστών. Εκεί, όπως ο ίδιος αναφέρει,ανακάλυψε ένα σκακιστικό βιβλίο του Ιταλού Νταμιάνο και θέλησε να απαντήσει σεαυτό, γράφοντας το δικό του, ένα χρόνο αργότερα. Έχουμε λοιπόν, την πρώτησκακιστική θεωρητική διαμάχη!
Στο βιβλίοτου, ο Λοπέζ δίνει μερικά ανοίγματα που δεν είχαν ως τότε εξεταστεί.Σημαντικότερα απ’ αυτά είναι το γκαμπί του βασιλιά (1.e4 e5, 2. f4) και η Ισπανική παρτίδα ή άνοιγμα«Ρουί Λοπέζ» (1.e4e5 2. Nf3 Nc6 3. Bb5). 
Η βασική θέση του ανοίγματοςΡουί Λοπέζ. 
Ακόμη και σήμερα εμφανίζεται καιμε τα δύο ονόματα. Και τα δύο ανοίγματα έπαιξαν τεράστιο ρόλο στην ανάπτυξη τουπαιχνιδιού. Το γκαμπί του βασιλιά κυρίως κατά την ρομαντική περίοδο και ηΙσπανική παρτίδα σε όλη την διάρκεια της σύγχρονης ιστορίας του σκακιού, καθώςμέχρι και σήμερα είναι ένα από τα δημοφιλέστερα και πιο πολύπλοκα ανοίγματα, μετην θεωρητική διαμάχη γύρω από αυτήν να μαίνεται. Είναι ένα άνοιγμα που μόνοτυπικά ανήκει στα ανοικτά ανοίγματα (καθώς ξεκινάει με 1e4 e5), αλλά είναι στην ουσία πολύδιαφορετικό απ’ αυτά, με πλούσιο στρατηγικό περιεχόμενο.  Η εξέλιξη της, βοήθησε τόσο στην κατανόηση τουτακτικού παιχνιδιού, όσο και του παιχνιδιού θέσεων (ποζισιονέλ).  Μέχρι το 1858 η Ισπανική δεν ήταν αρκετάδημοφιλής. Τα ανοικτά ανοίγματα και τα γκαμπί κυριαρχούσαν λόγω της κυριαρχίαςτης ρομαντικής σχολής, που πρέσβευε άμεση επίθεση με κάθε κόστος. Μετά το ματςόμως Μόρφυ – Άντερσεν του 1858 η Ισπανική αρχίζει να γίνεται το δημοφιλέστεροάνοιγμα. Τα λευκά με την κίνηση 3. Βb5, δεν στοχεύουν σε άμεση επίθεση, όπως ας πούμε με το Bc4 της Ιταλικής, που στοχεύεικατευθείαν στο αδύνατο f7.Υπονομεύουν όμως αμέσως το μαύρο κέντρο. Στα 1900 η Ισπανική είχε τη φήμη τουκαλύτερου ανοίγματος για τα λευκά. Κι όχι μόνο αυτό. Στους παίχτες με τα μαύραείχε επικρατήσει ο λεγόμενος «ισπανικός τρόμος». Πώς να αντιμετωπιστεί ο«ισπανικός αξιωματικός» στο b5,που απειλούσε να καταστρέψει το μαύρο κέντρο εν τη γεννέση του; Αργότεραβρέθηκαν βέβαια σπουδαίες άμυνες για τα μαύρα, τα οποία πια δεν έχουν κανέναλόγο να αντιμετωπίζουν με δέος την «ισπανική παρτίδα». (Κανένα άνοιγμα δενκερδίζει και κανένα δεν χάνει από μόνο του, έλεγε κάποιος μεγάλος μετρ). Μηνξεχνάμε ότι ο Βλάντιμιρ Κράμνικ παίζοντας με τα μαύρα την άμυνα Βερολίνουεναντίον της Ισπανικής, πήρε τον τίτλο από τον Γκάρι Κασπάροβ το 2000.Προχωρήσαμε όμως πολύ μπροστά. Ώρα να γυρίσουμε και πάλι πίσω.
Στα μέσα του17ου αιώνα, κάνει την εμφάνιση της η πρώτη σκακιστική σχολή.
Είναι ηρομαντική σχολή (ή σχολή της αναγέννησης). Ως σχολή, εννοούμε μια ομάδασκακιστών με κοινές αντιλήψεις, οι οποίοι δημιουργούν κοινή παράδοση. Στη σχολήαυτή, κυριαρχούν τα ιπποτικά ιδεώδη για κυριαρχία του πνεύματος πάνω στην ύλη.Φυσικό είναι να είναι στην πρώτη γραμμή οι θυσίες. Οι ρομαντικοί σκακιστέςθυσιάζουν, καθώς θέλουν να επικρατήσουν με υλικό λιγότερο έναντι του αντιπάλουτους. Αυτό αποτελεί γι’ αυτούς το θρίαμβο του πνεύματος.
(Γκαμπίτου Έβανς. Το λευκό b4 θυσιάζεται για να αλλάξει διαγώνιο ο μαύρος αξιωματικόςκαι να παιχθεί με τέμπο η κίνηση c3)
Κυριότεροιεκπρόσωποι της ρομαντικής σχολής είναι οι Ισπανοί Λουίς Λουτσένα και Ρούι Λόπεζκαι οι Ιταλοί Νταμιάνο, Πάολο Μπόι, Λεονάρντο, Πολέριο και Γιοακίνο Γκρέκο, ενώτα ανοίγματα που χρησιμοποιούν είναι κυρίως το γκαμπί του βασιλιά και το γκαμπίτου Έβανς, αλλά και η Ιταλική παρτίδα (1.e4 e5, 2.Nf3 Nc6, 3. Bc4 Bc5).

Ιταλική παρτίδα
Η ρομαντικήαντίληψη κυριαρχεί ως το 1850, φτάνοντας στο απόγειο της με τον Γερμανό ΆντολφΆντερσεν (ξεχωριστό αφιέρωμα στον Άντερσεν θα υπάρξει σε επόμενο μέρος). Είχανόμως ήδη φυτευτεί οι σπόροι που θα την ανέτρεπαν. Η Γαλλική σχολή, με κύριοεκπρόσωπο τον Φρανσουά Αντρέ Ντενικάν Φιλιντόρ και η Αγγλική (ως συνέχεια τηςΓαλλικής) γύρω από τον άξονα του Στάουντον, είχαν ρίξει ήδη αυτούς τουςσπόρους, που φύτρωσαν τελικά στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού και μετουσιώθηκανστο πρόσωπο ενός ιδιοφυούς νεαρού από τον Νέο Κόσμο, του Πολ Μόρφι.
Ας πάρουμεόμως τα πράγματα με την σειρά.
Για τηνρομαντική σχολή το ιδεώδες ήταν η γρήγορη επίθεση εναντίον του αντίπαλουβασιλιά. Χωρίς καλά καλά να αναπτυχθούν οι δυνάμεις, οι ρομαντικοί σκακιστέςεφορμούσαν γκρεμίζοντας τις γέφυρες πίσω τους. Τα πιόνια φυσικά δεν είχαν καμιάαξία, αποτελούσαν απλώς εμπόδιο και έπρεπε να φύγουν απ’ τη μέση για ναανοίξουν γραμμές στα κομμάτια. Οι θυσίες επιβάλλονταν, ενώ ήταν απρέπεια εκμέρους του αντιπάλου αν δεν αποδεχόταν τη θυσία ή το γκαμπί. Το επίπεδο τηςάμυνας ήταν ανύπαρκτο, ενώ ούτε λόγος φυσικά για βαθύτερο στρατηγικό σχέδιο.Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει ο Κασπάροβ, ο τρόπος αυτός παιχνιδιού μοιάζει μετον τρόπο που θα έπαιζαν σήμερα δύο αρχάριοι, κάποιοι που μόλις έμαθαν τιςκινήσεις. Σαχ με την πρώτη ευκαιρία, πρόωρη έξοδος της βασίλισσας και ορμητικήεπίθεση χωρίς πρώτα να έχουν αναπτυχθεί τα κομμάτια.
ΦΙΛΙΝΤΟΡ ΚΑΙ ΓΑΛΛΙΚΗ ΣΧΟΛΗ
«Τα πιόνια είναι η ψυχή της παρτίδας!»
Φιλιντόρ
Το 1749 στηΓαλλία, ένας μουσικός και σκακιστής από χόμπι δημοσιεύει ένα βιβλίο με τίτλο«Ανάλυση του παιχνιδιού του σκακιού». Το όνομα του ήταν Φρανσουά Αντρέ ΝτενικάνΦιλιντόρ. Ο Φιλιντόρ ήταν επιφανής μουσικός στην Γαλλία, από τους πρωτεργάτεςκαι στυλοβάτες της κωμικής όπερας. Αλλά και στο πεδίο της «κανονικής» όπερας τοέργο του  Ermelinde θεωρείται από τα αριστουργήματα του 18ουαιώνα.
Ο Φιλιντόράνηκε σε μουσική οικογένεια και στα 6 του χρόνια ήταν ήδη μέλος της χορωδίαςτου Σαπέλ Ρουαγιάλ στις Βερσαλίες. Ήταν μόλις 11 ετών όταν παίχθηκε δημόσια ηπρώτη του σύνθεση.
Παράλληλαήταν ένας σκακιστής έναν αιώνα και πλέον (κυριολεκτικά) μπροστά από την εποχήτου.
Ο Φιλιντόρέμαθε σκάκι επισκεπτόμενος το θρυλικό Καφέ ντε λα ρεζάνς, το οποίο εκτός τωνάλλων αποτελούσε σκακιστικό στέκι ως τις αρχές του 20ου αιώνα. Εκτόςτων γνωστών σκακιστών που έχουν παίξει σκάκι εκεί (όλοι οι μεγάλοι Γάλλοισκακιστές της εποχής και επίσης οι Άντερσεν, Μόρφι, Στάμα, Χάρβιτς, Κιζερίτσικτλ) παρτίδες σκακιού έπαιζαν εκεί και οι Γάλλοι φιλόσοφοι (Ντιντερό, Ρουσσώ,Βολταίρος κ.α.).  Το καφέ λειτουργούσεαπό το 1688, στέκι δε των Γάλλων σκακιστών έγινε από το 1740. Δάσκαλος τουΦιλιντόρ στο καφέ υπήρξε ο Λεγκάλ. Σύντομα όμως ο Φιλιντόρ έδειξε ότι είχε μιαανώτερη κατανόηση του παιχνιδιού από τον δάσκαλο του και όχι μόνο.
Το σύγγραμμα του Φιλιντόρ «Ανάλυση του παιχνιδιού του σκακιού» 
 Ήταν ο πρώτος στρατηγικός παίχτης. Στοσύγγραμμα του παρουσίασε τις πρώτες αρχές του στρατηγικού παιχνιδιού. Και μόνοη ρήση του «τα πιόνια είναι η ψυχή της παρτίδας» σε μια εποχή που όλοιπροσπαθούσαν να τα ξεφορτωθούν για …να μην εμποδίζουν τα κομμάτια (!) δείχνειπόσο διαφορετικά έβλεπε το παιχνίδι. Ο Φιλιντόρ συνέχισε, παραδίνοντας μας ταπρώτα μαθήματα περί πιονοδομής. Έγραφε χαρακτηριστικά ότι ο καθορισμός τηςθέσης προκύπτει από την τοποθέτηση των πιονιών και γι’ αυτό πρέπει να είμαστεπροσεχτικοί με τις κινήσεις τους. Στιβαρός σχηματισμός πιονιών και πίσω απ’αυτά να αναπτυχθούν τα κομμάτια! Οι πρώτες αρχές του ποζισιονέλ παιχνιδιού,εμφανίστηκαν στο δικό του βιβλίο. Και όχι μόνο ότι αφορά τις πιονοδομές. Ηέννοια της στρατηγικής θυσίας κάνει επίσης για πρώτη φορά την εμφάνιση της στοσύγγραμμα του μεγάλου Γάλλου καθώς και άλλες στρατηγικές έννοιες όπως ο «καλός»και ο «κακός» αξιωματικός. Φυσικά ήταν η πρώτη προσπάθεια και ο Φιλιντόρ μόνοςκαι αβοήθητος δεν μπόρεσε να αναλύσει σε βάθος τις ιδέες του. Ήρθε όμως τοπλήρωμα του χρόνου και αρχικά ο Μόρφι με το παιχνίδι του και κατόπιν ο Στάινιτςμε τις θεωρίες του, συστηματοποίησαν αυτές τις αρχές και τις προχώρησαν σεβάθος. Ο Φιλιντόρ ήταν τόσο μπροστά που οι σύγχρονοι του, αλλά και νεότεροι ενώγοητεύθηκαν από τις ιδέες του δεν μπορούσαν να τις κατανοήσουν πλήρως. Ταξίδευεεπίσης αρκετά συχνά και ιδίως στο Λονδίνο. Εκεί νίκησε όλους τους ισχυρούςΆγγλους σκακιστές και τους επηρέασε με τις ιδέες του. Και επειδή στο Λονδίνοδεν ήταν τόσο ισχυρή η μουσική φήμη του, τον θεωρούσαν πρωτίστως σκακιστή, ενώστη Γαλλία δεν έπαψε να θεωρείται πρώτα και κύρια μουσικός. Πολλοί Γάλλοιπαίχτες, παρότι δεν κατανόησαν σε βάθος τις ιδέες του, σχημάτισαν έναν κύκλογύρω του, και έτσι προέκυψε η Γαλλική σχολή, πρόδρομος της Αγγλικής αλλά καιτης κλασικής σχολής του Στάινιτς και αντίποδας από κάθε άποψη της ρομαντικήςσχολής και της Ιταλικής σχολής της Μόντενα, για την οποία θα μιλήσουμεπαρακάτω. Οι πιο επιφανείς σκακιστές της Γαλλικής σχολής εκτός από τον ίδιο τονΦιλιντόρ φυσικά, ήταν οι Λεγκάλ, Ντεσαπέλ, Λα Μπουρντοναί και Σαιν Αμάν. Τοσύγγραμμα του Φιλιντόρ «Ανάλυση του παιχνιδιού του σκακιού» συνεχίζει ναεκδίδεται μέχρι σήμερα και έχει ξεπεράσει τις 100 εκδόσεις.
άμυνα Φιλιντόρ
Υπάρχει επίσης ένα άνοιγμα που φέρει το όνομα του, η «άμυνα Φιλιντόρ» (1.e4 e5, 2.Nf3 d6).
Τα πρώτα«ψήγματα» στρατηγικής του παιχνιδιού είχαν κάνει την εμφάνιση τους και είχανδημιουργήσει τις πρώτες ρωγμές στον ρομαντικό τρόπο αντίληψης του σκακιού.Ωστόσο ήταν ακόμη πολύ νωρίς για να επικρατήσουν ολοκληρωτικά. Μια νέα σχολήαπό την γειτονική Ιταλία, η Ιταλική σχολή ή σχολή της Μόντενα ερχόταν να δώσεινέα πνοή στα ρομαντικά ιδεώδη. Σε συνδυασμό με το γεγονός ότι οι ιδέες τουΦιλιντόρ ήταν πολύ μπροστά από την εποχή, ήταν φυσικό να μην έχει έρθει τοπλήρωμα του χρόνου ακόμα για μια συστηματική προσέγγιση του στρατηγικούπαιχνιδιού. Οι θυσίες και οι θυελλώδεις επιθέσεις χωρίς να συντρέχουν οιπροϋποθέσεις από την τοποθέτηση των κομματιών στη σκακιέρα συνέχισαν ναεπικρατούν για αρκετά χρόνια ακόμα. Τα πιόνια και τα κομμάτια συνέχισαν ναθυσιάζονται άκριτα. Ο Φιλιντόρ και η Γαλλική σχολή όμως, είχαν ανοίξει έναμικρό μονοπάτι. Δεν θα αργούσε να γίνει λεωφόρος.
Μερικές παρτίδες του Φιλιντόρ:
Στην παρακάτω παρτίδα ο Φιλιντόρ παίζει «τυφλό σκάκι», καθώς και σ’αυτόν τον τομέα ήταν από τους πρωτοπόρους.
http://www.chessgames.com/perl/chessgame?gid=1257922

http://www.chessgames.com/perl/chessgame?gid=1257921

Δείγματα από την μουσική του:

http://www.youtube.com/watch?v=HLJvJT0Z7A0

http://www.youtube.com/watch?v=5S-1U…eature=related



                                                                       (συνεχίζεται)

Ο Ταλ, ο Φίσερ και η κίνηση που γράφτηκε και δεν παίχθηκε ποτέ

26 Ιανουαρίου, 2012

anogiachess Ταλ, Φίσερ, ιστορία 3 Σχόλια


Μίσα Ταλ
Η σχέση τουΜίσα Ταλ με τον Μπόμπι Φίσερ, ξεκίνησε αμέσως μόλις ο πιτσιρικάς Αμερικανόςάρχισε να εμφανίζεται στους διεθνείς στίβους και «έδωσε» αρκετά όμορφαεπεισόδια στην σκακιστική ιστορία. Είναι γνωστό πως ο Ταλ συχνά υπέγραφεαυτόγραφα και για λογαριασμό του Φίσερ. Έλεγε «τον έχω κερδίσει τόσες φορές,που νομίζω πια ότι μπορώ να χρησιμοποιώ και την υπογραφή του».
Δεν είχανμεγάλη διαφορά ηλικίας. 7 χρόνια τους χώριζαν. Το παρακάτω επεισόδιο, συνέβη το1959 στο τουρνουά των διεκδικητών του παγκοσμίου τίτλου της Γιουγκοσλαβίας. ΟΤαλ ήταν τότε 23 ετών και ο Φίσερ 16. Στο τουρνουά συμμετείχαν ονόματα-θρύλοι.Ένας κι ένας. Ίσως ένα από τα ισχυρότερα που έγιναν ποτέ. Οι διεκδικητές ήταν(στον τελικό περίμενε ο Μποτβίνικ): Ταλ, Κέρες, Πετροσιάν, Σμίσλοβ, Φίσερ,Μπένκο, Όλαφσον και Γκλίγκοριτς. Παρ’ ότι θα περίμενε κανείς να έχει γοητευθείο έφηβος Φίσερ (ήταν ο μικρότερος) από κάποιον από τους μεγάλους καιφημισμένους μετρ, αυτός είχε κολλήσει με τον αμέσως μεγαλύτερο, τον Ταλ.
Μπόμπι Φίσερ
Ο Φίσερ δενέχανε ευκαιρία όταν ανέλυε ο Ταλ, να καθίσει δίπλα του. Έμενε με το στόμαανοικτό, να παρακολουθεί τον «Μάγο της Ρίγα» να αναλύει. Είναι αλήθεια ότι οΤαλ είχε μεγάλο ταλέντο και στην ανάλυση. Είχε και εκεί τον δικό του μοναδικόκαι δραματικό τρόπο να σε κάνει να κρέμεσαι από τα χείλη του. Όσοι είχαν τηντύχη να τον παρακολουθήσουν ζωντανά, λένε πως τους συνέπαιρνε σε τέτοιο βαθμό,ώστε κάποια στιγμή έπιαναν τον εαυτό τους να έχει αγωνία για το ποιος θακερδίσει.

Τοσυγκεκριμένο τουρνουά ήταν τετραπλών συναντήσεων. Στις 3 πρώτες παρτίδες του Ταλ με το Φίσερ, οΜίσα ήταν αδυσώπητος. Έτσι το σκορ των προσωπικών τους αναμετρήσεων είχε φτάσειστο 3-0. Στον τελευταίο γύρο, ο Ταλ και ο Κέρες είχαν ξεφύγει από τουςυπόλοιπους. Ο Μίσα είχε 1 βαθμό παραπάνω από τον Κέρες. Κανείς από τους άλλουςδεν είχε ελπίδα να τους φτάσει. Ένας από τους δύο θα κέρδιζε το τουρνουά και θαπροκρινόταν στον τελικό με τον Μποτβίνικ. Στην προτελευταία παρτίδα του 4ουγύρου, θα έπαιζαν για 4η φορά μεταξύ τους ο Ταλ και ο Φίσερ. ΟΜπόμπι δεν είχε ελπίδα να προκριθεί (ήταν από τις πρώτες του εμφανίσεις σεκορυφαία τουρνουά, μάζευε απλώς εμπειρίες καθώς ήταν μόλις 16 ετών). Ο Κέρεςόμως έλπιζε ότι μπορεί ο Φίσερ να κόψει τον δρόμο του Ταλ, καθώς ο Μπόμπι είχεκάνει δημόσια δήλωση, πως θα παλέψει μέχρις εσχάτων για την νίκη, γιατί θα τουέπεφτε βαρύ να χάσει και τις 4 παρτίδες από τον Ταλ. Στον Μίσα, θα αρκούσε καιη ισοπαλία, αλλά ποιος ήταν αυτός που θα έπειθε τον Ταλ να παίξει για τηνισοπαλία;
Ή για να τοπω αλλιώς, ακόμα και να ήθελε, ήξερε να το κάνει;
Ο Φίσερ ήτανλευκός. Έπαιξε 1.ε4 και ο Ταλ απάντησε 1…γ5 και η Σικελική  ήταν πάνω στην σκακιέρα. Αυτός ο συνδυασμός (οΜίσα, ο Μπόμπι και η Σικελική άμυνα) ήταν δεδομένο ότι θα προκαλούσε εκρήξειςμεγατόνων.
Ο Μπόμπιόρμησε σαν άγριο θηρίο, δείχνοντας ότι θέλει την νίκη και μόνο με κάθε κόστοςκαι κάθε θυσία. Πράγματι «έβγαλε» καλή θέση. Ο Ταλ αντί να μαζευτεί και νασταθεροποιήσει την θέση του (του έκανε και η ισοπαλία, όπως είπαμε) όρμησε κιαυτός! Ο Κόμπλεντς (προπονητής του Ταλ) κόντευε να πάθει εγκεφαλικό. Αυτός οπαλαβός δεν κοίταζε το συμφέρον του  αλλάείχε όρεξη για παιχνιδάκια με …ένα παιδί από τις ΗΠΑ. Αυτός ήταν όμως ο Ταλ!Δημιουργήθηκαν τόσες περιπλοκές, που θα «κόλλαγε» και ένα σύγχρονο σκακιστικόπρόγραμμα!

Ο ΓιούριΆβερμπαχ ήταν παρόν στο τουρνουά ως θεατής. Χρησιμοποιώ τα δικά του λόγια: «Δενάντεχα να παρακολουθώ άλλο αυτήν την απίστευτη σχοινοβασία και βγήκα για λίγοέξω από την αίθουσα, για να επιστρέψω αργότερα». Φανταστείτε τώρα τον Κόμπλεντςκαι τον Μικένας (προπονητής του Κέρες, ο οποίος όπως είπαμε ήταν άμεσαενδιαφερόμενος για την αναμέτρηση). Συνεχίζει ο Άβερμπαχ: «Όταν επέστρεψα, ο Κόμπλεντς και ο Μικένας ήτανσωριασμένοι στις θέσεις τους, κρατώντας την καρδιά τους και παίρνονταςηρεμιστικά!»

Ο ίδιος οΤαλ, αναφέρει:
«Μετά απόμερικά λάθη που έκανα αισθάνθηκα ότι βρισκόμουν στο χείλος της αβύσσου, ιδίωςκαθώς ο Φίσερ έπαιζε ισχυρά και με μεγάλο αυτοέλεγχο. Ταυτόχρονα, καθώς ο Κέρεςοσμιζόταν την μυρωδιά από το αίμα μου, άρχισε να πιέζει τον Γκλίγκοριτς με όλεςτου τις δυνάμεις.» (Εννοείται ότι οι παρτίδες διεξάγονταν ταυτόχρονα καιμπορούσε ο κάθε παίχτης να δει τι γίνονταν στις υπόλοιπες μέσω των μαγνητικώνσκακιερών όπου αναπαρίσταντο οι θέσεις για τους θεατές).
Επίσκεψη του Φίσερ στον Ταλ, στο νοσοκομείο

Η παρτίδαείχε φτάσει στην πιο κρίσιμη στιγμή της. Ο Ταλ εντόπισε μια κίνηση για τονΦίσερ που θα του έδινε μεγάλο πλεονέκτημα. Καθόταν σκεφτικός στην καρέκλα τουκαι έλπιζε να μην δει ο Φίσερ αυτή τη δυνατότητα. Ο Μπόμπι την είδε. Όμως δενήταν σίγουρος. Κάτι το άσχημο σερί που είχε εναντίον του Ταλ, κάτι ηπολυπλοκότητα της θέσης, ο Φίσερ δίσταζε…

Και τότεσκέφτηκε να «μετρήσει» τον Μίσα. Έπιασε το παρτιδόφυλλο και έγραψε την κίνηση (Rae1) πριν να την παίξει. Ακολούθωςέσπρωξε με τέτοιο τρόπο το παρτιδόφυλλο στο τραπέζι, δήθεν αδέξια, ώστε να δειο Ταλ την κίνηση. Δίνω και πάλι τον λόγο στον Μίσα:
«Αρχικά ο Φίσερέγραψε την κίνηση 22.Rae1,η οποία ήταν αναμφίβολα η ισχυρότερη. Έπειτα έσπρωξε το παρτιδόφυλλο προς τομέρος μου κάπως αδέξια. Με δοκιμάζει, σκέφτηκα.» Αμέσως ο Ταλ, βρήκε τηνψυχραιμία να αντιδράσει σωστά. Περιγράφει ο ίδιος:
«Ήθελα πολύνα αλλάξει την απόφαση του. Έτσι, σηκώθηκα ήρεμα και άρχισα να βηματίζω δίπλααπό τη σκακιέρα. Αστειεύτηκα με κάποιον και επέστρεψα στην θέση μου με μιαέκφραση ικανοποίησης. Ήμουν βέβαιος ότι όλο αυτό το διάστημα ο Φίσερ με παρακολουθούσεκαι δεν υπολόγιζε βαριάντες. Μου έριξε μια ακόμα ματιά. Την άντεξα. Έσβησε τηνκίνηση από το παρτιδόφυλλο και έδωσε το σαχ με την βασίλισσα».

Μετά απόαυτό, ο Ταλ γύρισε την θέση (όχι εύκολα) και κέρδισε. Δεν άφησε τουλάχιστον τονΜπόμπι στην ησυχία του, αλλά του είπε μετά την παρτίδα: «Γιατί δεν έπαιξες 22.Rae1;» κι ο Μπόμπι του απάντησε «Γέλασεςόταν την έγραψα!».  Ο τρομερός Μίσα, είχετον τρόπο του, να επηρεάσει μια καθοριστική απόφαση του μικρού Μπόμπι. Κι ίσωςαυτό το μικρό επεισόδιο να ήταν τόσο καθοριστικό, αφού ο Ταλ πέρασε στον τελικόκαι πήρε και τον τίτλο από τον Μποτβίνικ.

Η ΠΑΡΤΙΔΑ:

Φίσερ – Ταλ 0-1

Uncrowned King: Ακίμπα Ρουμπινστάιν

24 Ιανουαρίου, 2012

anogiachess Ρούμπινστάιν, ιστορία 4 Σχόλια

ΑΚΙΜΠΑ ΡΟΥΜΠΙΝΣΤΑΪΝ
Δυο βραδιές στο Λοτζ

Στα 1901,το Λοτζ ήταν κάτι σαν σκακιστική πρωτεύουσα της Πολωνίας. Εκεί ζούσε ο ισχυρότερος παίχτης και πρωταθλητής της χώρας. Ο Σάλβε.

Στο καφενείο «Το Σκάκι», που ήταν ουσιαστικά η σκακιστική λέσχη της πόλης, ο Σάλβε παρέδιδε μαθήματα της τέχνης του, ενώ σκακιστές όλων των επιπέδων δημιουργούσαν κάθε μέρα ένα σκακιστικό πανηγύρι.
Ένα βράδι εκείνης της χρονιάς, η πόρτα του καφενείου άνοιξε και εμφανίστηκε στην είσοδο η μορφή ενός άγνωστου νέου. Οι θαμώνες τον καλωσόρισαν, κι άρχισαν τις ερωτήσεις. Ο νέος ήταν παθολογικά ντροπαλός. Κόμπιαζε καθώς μιλούσε. Οι συλλαβές έβγαιναν μια μια από το στόμα του, ενώ μεσολαβούσαν ήχοι – σχεδόν σαν λυγμοί. Τελικά κατάφερε να τους πει ότι έμαθε σκάκι πριν τρία χρόνια, στα 16 του. Μαγεύτηκε από το παιχνίδι και τον έφερε ως εδώ η επιθυμία του να γνωρίσει αυτό το σκακιστικό στέκι και βέβαια τον Σάλβε. Του πρότειναν να καθίσει.
Ο νεαρός έβλεπε με δέος και τρόμο τον Σάλβε να μετακινεί τα κομμάτια πάνω στη σκακιέρα. Ούτε που θα τολμούσε να καθίσει απέναντι του. Εκείνη τη μέρα δεν έπαιξε με κανέναν. Το επόμενο βράδι ήταν πάλι εκεί. Και το μεθεπόμενο. Τελικά, βρήκε το κουράγιο να παρακαλέσει έναν από τους πιο αδύναμους παίχτες να παίξει μαζί του.
«Μόνο μια χάρη» ψέλλισε συνεσταλμένα «…αν γίνεται, να παίξετε χωρίς τον έναν πύργο σας, γιατί…»
«Εντάξει,κανένα πρόβλημα», του απάντησε ο άλλος και κάθισαν στο τραπέζι. Ο νεαρός έχασε. Για αρκετές βδομάδες ήταν κάθε βράδι στο καφενείο, έψαχνε αδύναμους παίχτες, τους ζητούσε να παίξουν με υλικό λιγότερο και έχανε.
Μετά από μερικές βδομάδες, εξαφανίστηκε από το καφενείο.
Έλλειψε για αρκετό καιρό. Κάποιους μήνες.
Αμφιβάλλω αν κανείς στο καφενείο αισθάνθηκε την απουσία του.
Μια βραδιά, η πόρτα του καφενείου άνοιξε και πάλι και το ίδιο απρόσμενα, όπως και την πρώτη φορά, εμφανίστηκε ο ίδιος νέος.
Τώρα έδειχνε λίγο πιο σταθερός στις κινήσεις και την ομιλία του. Λίγα λεπτά αφότου μπήκε, ο Σάλβε τέλειωσε την παρτίδα που έπαιζε.
Προς μεγάλη έκπληξη όλων, ο νέος τράβηξε την καρέκλα του ως το τραπέζι του πρωταθλητή και του ζήτησε να παίξουν.
Μια βουή από κουβέντες και σχόλια που αναμείχθηκαν πλημμύρισε το καφενείο.
«Αυτός δεν είναι ο μαζέτας που τον κερδίζουν όλοι, ακόμα και χωρίς τους πύργους τους;»
«Ναι αυτός είναι. Και τι κάνει τώρα… ζητά απ’ τον Σάλβε να παίξουν;»
«Θα γελάσουμε με την ψυχή μας απόψε…»
Πράγματι, στο τέλος τις παρτίδας τα στόματα στο καφενείο ήταν ορθάνοιχτα, αλλά ήχος γέλιου στην αίθουσα δεν ακουγόταν.
Ο παράξενος και ντροπαλός νεαρός, ο Ακίμπα Ρουμπινστάιν, είχε νικήσει τον Σάλβε!
Ο ραβίνος της …Κάισσας

Ο Ακίμπα γεννήθηκε το 1882 στην πόλη Σταβίσκι της Πολωνίας. Ήταν το 12ο παιδί της φτωχής οικογένειας ενός δασκάλου. Οι γονείς του τον προόριζαν για ραβίνο. Πράγματι ο Ακίμπα έγινε σπουδαστής του Ταλμούδ. Τα πράγματα όμως στην ζωή, συχνά συμβαίνουν διαφορετικά από τον αρχικό προγραμματισμό τους. Βλέπετε, μια άλλη … «θεότητα» είχε επιλέξει για δικό της ασκητή τον Ακίμπα. Και η «θεότητα» τούτη, ξέρει τον τρόπο να μαγεύει τους πιστούς τους.

Η Κάισσα «εμφανίστηκε» στον Ακίμπα όταν ήταν 16 ετών. Το πάθος του νεαρού με τα ασπρόμαυρα τετράγωνα μπορεί να περιγραφεί μόνο με μία λέξη: Έρωτας.
Τρία χρόνια μετά,  ο έρωτας είχε φουντώσει τόσο, που ο ντροπαλός και συνεσταλμένος Ακίμπα, βρήκε τη δύναμη να σπάσει τα δεσμά του και να τον ακολουθήσει. Εγκατέλειψε την πόλη του και το ταλμούδ και εγκαταστάθηκε στο Λοτζ για να υπηρετήσει το σκάκι. Γι’ αυτόν πλέον, δεν υπήρχε τίποτα άλλο. Τους μήνες που μεσολάβησαν από την πρώτη ως τη δεύτερη επίσκεψη του στο καφενείο, είχε απομονωθεί και μελετούσε μόνος του.
Ο Ακίμπα δεν ήταν αυτό που θα λέγαμε σκακιστική ιδιοφυία και το γνώριζε και ο ίδιος. Δεν ήταν ας πούμε Φίσερ, Ταλ, Κασπάροβ, Αλιέχιν, Λάσκερ, Καπαμπλάνκα. Παρεμπιπτόντως ο τεράστιος Κουβανός είχε πει κάποτε: «Με μια ματιά σε μια θέση, ξέρω τα πάντα. Τι έχει ήδη συμβεί. Τι πρόκειται να συμβεί. Εσείς χρειάζεται να το υπολογίσετε. Εγώ το ξέρω». Όσο και αν φαίνεται αλαζονικό, προσεγγίζει πραγματικά την ικανότητα του Καπαμπλάνκα, αλλά και των άλλων σκακιστών που ανέφερα, και αρκετών ακόμα. Όλων αυτών δηλαδή που θα τους χαρακτηρίζαμε σκακιστικές ιδιοφυίες (αν και ο Φίσερ δεν θα το δεχόταν αυτό, καθώς έλεγε ότι: «Ο Κασπάροβ, ναι, είναι πράγματι σκακιστική ιδιοφυία. Εγώ όμως δεν είμαι. Είμαι ιδιοφυία σκέτο. Με ότι και αν είχα ασχοληθεί το αποτέλεσμα θα ήταν το ίδιο. Έτυχε να επιλέξω το σκάκι» Τι να κάνουμε, οι περισσότεροι παγκόσμιοι πρωταθλητές δεν είχαν σχέση με την μετριοφροσύνη. Ίσως γι’ αυτό και να έγιναν τέτοιοι).
Ο Ρούμπινσταϊν λοιπόν, δεν ήταν έμφυτο ταλέντο. Δεν είχε φυσική κλίση προς το σκάκι. Δεν ήταν όλα απλά γι’ αυτόν, σαν κάτι να ανάβλυζε από μέσα του, σαν μια προέκταση του εαυτού του, κάτι τέλοσπάντων που να του συνέβαινε φυσικά. Όχι, ήταν ένας ακούραστος εργάτης της τέχνης του. Ένας πιστός δίχως όρια. Ένας άνθρωπος που έπρεπε να μοχθήσει για να φτάσει εκεί που τα ταλέντα έφταναν (όχι χωρίς κόπο βέβαια) με πιο απλό τρόπο.
Ο Ριχάρδος Ρέτι, στο κλασικό πια βιβλίο του, «Μοντέρνες ιδέες στο σκάκι» (εκδόσεις Κέδρος) περιγράφει πολύ καλύτερα από μένα αυτό το γεγονός, οπότε ας του δώσω το λόγο:
«Στον Ρούμπινσταϊν δεν βλέπουμε ένα έμφυτο ταλέντο που αποκαλύπτεται χωρίς προσπάθεια από τη μεριά του κατόχου του, αλλά έναν πνευματικό αγωνιστή, που με μοναδική και βαθιά αφοσίωση στο έργο του, δαμάζει τις δυσκολίες που του παρουσιάζονται. Ο Ακίμπα είναι ο τύπος του άνδρα που ζει μόνο για το έργο που ο ίδιος έχει επιβάλει στον εαυτό του, ένας πραγματικός ασκητής…».
Αυτό το γεγονός «έβγαινε» στο στυλ παιχνιδιού του Ακίμπα.
Το παιχνίδι του χαρακτηρίζεται από απλότητα και καθαρότητα. Τίποτε δεν είναι περιττό στον Ρούμπινσταϊν. Τα πάντα αναπτύσσονται με έναν τρόπο φυσικό. Απλό και θαυμαστό ταυτόχρονα. Οι «κατασκευές» του δεν έχουν τίποτα το εξεζητημένο. Τους αρκεί η απλότητα της τελειότητας τους. Λιτή, απέριττη αρχιτεκτονική. Γλυπτική, πες, καλύτερα.

Ο Ακίμπα προσέφερε πάρα πολλά στην θεωρία του σκακιού. Χωρίς να γράφει θεωρητικά άρθρα. Μόνο με το παιχνίδι του. Δεν «μίλαγε», δεν έγραφε γι’ αυτό. Ίσως από φόβο ότι τα λόγια και τις λέξεις δεν μπορούσε να τις χειριστεί με τον ίδιο τρόπο όπως τα κομμάτια. Θα χάλαγαν την μαγεία της τέχνης του. Αυτός ήταν ένας καλλιτέχνης σκακιστής. Τίποτα άλλο. Τι σημασία έχουν τα λόγια; Όπως ένας απλός, ταπεινός τεχνίτης, συνειδητός υπηρέτης της τέχνης του, δούλευε τα δημιουργήματα του και σιωπούσε γι’ αυτά. Ήξερε ότι είχε κάνει ήδη το χρέος του στην Κάισσα, ήξερε ότι είχε «ιερουργήσει» πάνω στην σκακιέρα. Δεν χρειαζόταν τίποτα άλλο. Θα ήταν περιττό. Και κάθε περιττό στοιχείο είχε εξοστρακιστεί από την τέχνη του Ακίμπα.

Εκτός από τις καινοτομίες του στα ανοίγματα, μας έδειξε πως πρέπει να χειριζόμαστε τις κλειστές θέσεις. Ο Στάινιτς ήταν βέβαια ο πρώτος  που «μίλησε» για το συγκεκριμένο ζήτημα, αλλά έχω την εντύπωση ότι αυτό αποκρυσταλλώθηκε στην πρακτική του Ακίμπα. Ο Ρούμπινσταϊν, στις κλειστές θέσεις, τοποθετούσε τα κομμάτια του με τέτοιο τρόπο ώστε να είναι κατάλληλα τοποθετημένα, όχι εκείνη τη στιγμή, αλλά τη στιγμή που θα άνοιγε η θέση. Κάτι τέτοιο, μπορεί να είναι τώρα δεδομένο για κάθε σκακιστή, την εποχή εκείνη όμως δεν ήταν ακόμα καθαρά κατανοητό παρά την επικράτηση της κλασικής σχολής. Ήταν επίσης ο πρώτος που συνέδεσε τον τύπο των ανοιγμάτων που χρησιμοποιούσε με τα είδη των φινάλε που προκύπτουν. Σήμερα κάτι τέτοιο είναι επίσης δεδομένο. Τότε δεν ήταν. Το πλέον εντυπωσιακό όμως στον Ρούμπινσταϊν ήταν η άφθαστη τεχνική στα φινάλε.
Συχνά ο Ακίμπα κατηγορήθηκε ότι έπαιζε μόνο συγκεκριμένα ανοίγματα και κυρίως γκαμπί της βασίλισσας.
Ο Ριχάρδος Ρέτι έχει την απάντηση και εδώ: «Ο Ακίμπα δεν είναι ένας άνθρωπος για όλες τις δουλειές. Δεν είναι ένας βιρτουόζος, αλλά μάλλον ένας ιερέας της τέχνης του. Δεν μπορεί να διδάσκει την μια στιγμή την μια θρησκεία και την άλλη στιγμή μιαν άλλη. Δεν μπορεί ο Ρούμπινσταϊν για να ευχαριστήσει το κοινό ή για να δείξει ότι έχει μεγάλο ρεπερτόριο, να παίξει οτιδήποτε άλλο εκτός από αυτό που του υπαγορεύει η πεποίθηση του».
Το γκαμπί της βασίλισσας δεν ήταν απλώς ο σκακιστικός βίος του Ακίμπα. Ήταν ο βίος του.
Η πορεία του στον διεθνή σκακιστικόστίβο
Ο Ακίμπα δίνει σιμουλτανέ

Μετά την νίκη του στην παρτίδα επί του Σάλβε, διοργανώθηκε ένα ματς μεταξύ τους, το οποίο έληξε ισόπαλο. Ακολούθησε άλλο ένα, στο οποίο ο Ρούμπινσταϊν νίκησε. Αν δεν ήταν ήδη ο κορυφαίος παίχτης στην Πολωνία, τότε τουλάχιστον ήταν ισάξιος του Σάλβε.

Έτσι ξεκίνησε η διεθνής καριέρα του. Πολλές και μεγάλες επιτυχίες σημειώθηκαν μέχρι το 1912. Εκείνη όμως η χρονιά ήταν ανεπανάληπτη. Πήρε μέρος σε 5 πανίσχυρα διεθνή τουρνουά και τα κέρδισε όλα! Το 1912 ονομάστηκε «έτος Ρούμπινστάιν». Όλος ο κόσμος περίμενε τώρα να προκαλέσει τον Εμμάνουελ Λάσκερ σε ματς για το παγκόσμιο πρωτάθλημα. Παρά την έμφυτη ντροπαλοσύνη του και τον κλειστό γενικά χαρακτήρα του, ο Ακίμπα το έκανε. Ο Λάσκερ δέχθηκε και έτσι το ματς ορίστηκε για το φθινόπωρο του 1914.
Δυστυχώς όμως ο «μεγάλος Ακίμπα» (έτσι τον χαρακτηρίζει ο Κασπάροβ στον πρώτο τόμο του εξαιρετικού έργου του «Οι μεγάλοι προκάτοχοι μου») έπεσε θύμα ενός «συνδυασμού» και έγινε ματ, πριν καθίσει στην σκακιέρα απέναντι στον Λάσκερ.
Καταρχήν, σοβαρά ψυχολογικά προβλήματα (κάτι για το οποίο προϊδέαζε ο χαρακτήρας του και η γενικότερη στάση του) έκαναν την εμφάνιση τους (αργότερα εξελίχθηκαν σε διανοητική ασθένεια). Δεν εμφανίστηκαν όμως μόνον αυτά. Έκανε την εμφάνιση του και ο Καπαμπλάνκα, η σκακιστική ιδιοφυία από την Κούβα, που πρόβαλε ως νέος διεκδικητής. Προσθέστε και τον Α’ παγκόσμιο πόλεμο και θα δείτε γιατί το ματς αυτό δεν έγινε τελικά ποτέ. Και όχι μόνο αυτό, αλλά και κανένα άλλο ματς για το παγκόσμιο πρωτάθλημα, μέχρι το 1921, όταν τελικά ο «Κάπα» εκθρόνισε τον Λάσκερ μετά από 27 χρόνια.
Ο Ακίμπα δεν ήταν σε καλή ψυχολογική κατάσταση. Παρ’ όλα αυτά βρήκε το σθένος να προκαλέσει τον νέο παγκόσμιο πρωταθλητή.
Ο Καπαμπλάνκα δέχθηκε και έτσι φάνηκε ότι επιτέλους ο Ακίμπα θα έπαιζε ένα ματς για το παγκόσμιο πρωτάθλημα. Όμως δυστυχώς, ούτε αυτή τη φορά το ματς έγινε. Ο Ακίμπα δεν βρήκε χρηματοδότες για το παιχνίδι. (Ο Λάσκερ μετά από αγώνες χρόνων είχε καταφέρει να φέρει κάπως τον επαγγελματισμό στο σκάκι, τουλάχιστον στο κορυφαίο επίπεδο. Για τους παγκόσμιους πρωταθλητές πια, προβλεπόταν αμοιβή. Βέβαια δεν αναλάμβανε καμιά ομοσπονδία κάτι τέτοιο ακόμα, αλλά έπρεπε ο κάθε παίχτης να βρει χορηγούς.)

Κανένας, φαίνεται, δεν πίστευε πια στον Ακίμπα. Σε όλους φαινόταν κουτσό άλογο. Κρίμα, γιατί παρ’ ότι η ασθένεια του χειροτέρεψε και υπονόμευε συνεχώς την αυτοπεποίθηση του, ο Ρούμπινστάιν κατάφερε μέχρι το 1932 που εγκατέλειψε το αγωνιστικό σκάκι, να είναι μέσα στους κορυφαίους.

Τα υπόλοιπα χρόνια της ζωής του, ως το θάνατο του το 1961, τα πέρασε στο Βέλγιο, με την οικογένεια του.
Αυτός ο τεράστιος παίχτης, δεν έπαιξε καν τελικό. Έμεινε στην ιστορία ως ο uncrowned king, ο βασιλιάς δίχως στέμμα. Δεν πειράζει. Δεν έχει σημασία. Ο Ακίμπα υπηρέτησε ευλαβικά την τέχνη την οποία διάλεξε (ή τον διάλεξε). Με ή χωρίς παγκόσμιο τίτλο, δεν έχει καμία διαφορά. Εξάλλου τα μεγάλα καλλιτεχνικά δημιουργήματα, δεν βαθμολογούνται.
Πέρα απ’όλα αυτά, ο Ρουμπινσταϊν νίκησε τον χρόνο. Είναι μέχρι σήμερα επίκαιρος. Όλοι οι μεγάλοι μετρ τον υμνούν. Οι παρτίδες του, παραμένουν οδηγός.
  

Η ΠΑΡΤΙΔΑ
Η επόμενη παρτίδα, παίχθηκε το 1907 στο Λοτζ μεταξύ του Ρότλεβι και του Ακίμπα. Ο Ρούμπινστάιν χρησιμοποίησε την άμυνα Τάρρας στο μη αποδεκτό γκαμπί της Βασίλισσας. Χαρακτηρίζεται από όλους ως η αθάνατη του, αν και ο Ακίμπα δεν έπαιξε πολλές «θνητές» παρτίδες. Οι περισσότερες αθάνατες θα μείνουν.

Ρότλεβι – Ρουμπινστάιν 0-1Το παραπάνω κείμενο το δημοσίευσα πρώτη φορά πριν από περίπου ένα χρόνο, στο rocking.gr ως ένα μικρό αφιέρωμα στον μεγάλο Ακίμπα.

Newer Entries