Σκακιστικός Όμιλος Ανωγείων (Chess Club of Anogia)

Δωρεάν μαθήματα από τον παγκόσμιο πρωταθλητή

Ο Φίσερ. Ο στρυφνός και αλλόκοτος Μπόμπι. O «απόλυτα μη κοινωνικός, που δεν μπορεί να είναι αποδεκτός με τα μέτρα της ζωής του καθένα…» όπως έγραψε – πολύ αργότερα απ’ την εποχή που ο Κασπάροβ αγωνιζόταν να φθάσει ως τον Κάρποβ – κάποτε ο Σπάσκι, σε μια επιστολή που εστάλη κατά Λευκό Οίκο μεριά. Ο Μπόμπι του Μπρούκλιν, του Ρέικιαβικ, της Πασαντίνα, του Σβέτι Στεφάν, των Φιλιππίνων, της Ιαπωνίας… Ο Φίσερ, ο τελευταίος του κύκλου των «καταραμένων Αμερικάνων σκακιστών» (Μόρφι, Πίλσμπερι και κατά κάποιον τρόπο και Στάινιτς). Αυτός που παραλίγο να ματαιώσει το ματς με τον Σπάσκι το 1972. Που δεν εμφανίστηκε ποτέ στον τελικό με τον Κάρποβ το 1975, όταν δεν ικανοποιήθηκαν από την FIDE όλοι οι όροι – οι περισσότεροι τραβηγμένοι απ’ τα μαλλιά – που έθεσε.  H οποία FIDE κινδύνευε τώρα – μέσα σε διάστημα 10 ετών – να βρεθεί με ένα ακόμα «χάρτινο» πρωτάθλημα «εξ αιτίας» του Μπόμπι. Αν πιστέψουμε τουλάχιστον, πώς όντως  ο Καμπομάνες αυτόν είχε στο μυαλό του  όταν επέλεγε την Πασαντίνα. Μόνο που αυτή τη φορά, ο ίδιος ο Μπόμπι δεν είχε ιδέα. Καμιά φορά όμως, δεν είναι απαραίτητο να αναμιχθείς ο ίδιος στα πράγματα για να προκαλέσεις καταιγίδα. Στα νερά της οποίας αυτός που πραγματικά μούσκεψε, ήταν ο Γκάρι Κασπάροβ. Ο Καμπομάνες ήταν σε δύσκολη θέση. Ούτε ο Σμύσλοβ προσήλθε στο δικό του ματς. Ο Ρίμπλι είχε προκριθεί «στα χαρτιά». Κι όλος ο σκακιστικός κόσμος να ζητά μια πραγματική λύση.

Ο Κασπάροβ πηγαίνει στο τουρνουά του Νίκσιτς. Ο στόχος του είναι ξεκάθαρος. Πρώτη θέση, όσο γίνεται πιο άνετα. Ήθελε να δείξει σε όλο τον κόσμο και στην FIDE, ότι του άξιζε τουλάχιστον η ευκαιρία να παίξει. Το τουρνουά δεν ήταν καθόλου εύκολο. Αρκεί να ρίξουμε μια ματιά στις συμμετοχές: Garry Kasparov (2690), Ljubomir Ljubojevic (2645), Ulf Andersson (2640), Mikhail Tal (2620), Yasser Seirawan (2605), Boris Spassky (2605), Jan Timman (2605), Lajos Portisch (2600), Anthony Miles (2585), Tigran Petrosian (2580), Gyula Sax (2570), Bent Larsen (2565), Predrag Nikolic (2540), Bozidar Ivanovic (2515) και Svetozar Gligoric (2505). Ο Γκάρι ήταν σε εξαιρετική κατάσταση. Χάνει μονάχα μία παρτίδα. Αυτήν εναντίον του Σπάσκι. Τερματίζει άνετα πρώτος, δύο πόντους μακριά από τον δεύτερο Μπεντ Λάρσεν. Αμέσως μετά το τέλος του τουρνουά, οι υπόλοιποι γκρανμέτρ αποφασίζουν να συντάξουν μια επιστολή προς την FIDE, όπου ζητούν να ξανασκεφθεί και να δώσει μια λύση στο θέμα των ματς των διεκδικητών. Την υπογράφουν όλοι, εκτός του Κασπάροβ. Δεν ήθελε ο ίδιος να …αναμιχθεί. Τον έπιασε από κοντά ο Σπάσκι και του έδωσε να καταλάβει ότι το θέμα είναι μεγάλο για να είναι προσωπικό. Αυτή η υπόθεση αφορούσε το σκάκι και το θεσμό του παγκόσμιου πρωταθλητή. Τελικά υπέγραψε και ο νικητής του τουρνουά.

Ο Καμπομάνες είχε συνειδητοποιήσει το αδιέξοδο και προφανώς ήταν αναγκασμένος να ξεμπλέξει το κουβάρι.

Πολλά ίσως μπορεί να προσάψει κάποιος στον Βίκτωρ Κορτσνόι λόγω του δύστροπου χαρακτήρα του και της τάσης του να «τα  λέει έξω από τα δόντια».Δεν νομίζω όμως να μπορεί να τον κατηγορήσει για έλλειψη αίσθησης δικαίου. Ίσα ίσα η συντριπτική πλειοψηφία του σκακιστικού κόσμου συμπαθεί τον Κορτσνόι, παρά τις δυστροπίες του, γιατί ήταν και παραμένει ένας πεισματάρης μαχητής. Ένας παθιασμένος σκακιστής, με αγάπη για το παιχνίδι, που μάχεται πάντα μέχρι το τέλος και δεν χαρίζει ποτέ και τίποτα σε κανέναν, όπως φυσικά δεν περιμένει, ούτε δέχεται να του χαρίσει κανείς τίποτα. Είναι ακριβώς αυτά τα στοιχεία του χαρακτήρα του, που του έχουν επιτρέψει να αγωνίζεται σε υψηλό επίπεδο μέχρι σήμερα, έχοντας ξεπεράσει πλέον την 8η δεκαετία του βίου του, ενσαρκώνοντας την σύγχρονη ιστορία του παιχνιδιού στο πρόσωπο του. Εξάλλου ο ίδιος ο Βίκτορ Λβόβιτς δεν έπαψε στιγμή να διατυμπανίζει όλο εκείνο το διάστημα ότι δεν επιθυμούσε την πρόκριση του με έναν τέτοιο τρόπο.

Επομένως ο δρόμος για να βρεθεί μια λύση είχε ανοίξει απ’ όλες τις πλευρές. Τα ματς ορίστηκαν ξανά, για τον Οκτώβριο του 1983, στο Λονδίνο.

Αυτή τη φορά ο Κορτσνόι κάθισε απέναντι σε έναν άνθρωπο και όχι σε άψυχα αντικείμενα.  Στην πρώτη παρτίδα πάντως, ο τρομερός γερόλυκος δεν πρέπει να ένιωσε και μεγάλη διαφορά από την Πασαντίνα. Ή ήταν εκεί ο Κασπάροβ ή ήταν άδεια η καρέκλα, σχεδόν το ίδιο ήταν. Ο νεαρός ήταν φανερά επηρεασμένος από όλη αυτή τη φασαρία, ή ίσως και από το θρύλο του Κορτσνόι και ουσιαστικά δεν εμφανίστηκε ποτέ στην παρτίδα. O Κορτσνόι απάντησε με μια ινδική της βασίλισσας στο 1.δ4 του Κασπάροβ και ουσιαστικά έλεγχε την παρτίδα από την αρχή μέχρι το τέλος.

1η παρτίδα του ματς

Ο Κασπάροβ ήταν σε άσχημη ψυχολογική κατάσταση. Είχε ανέβει με γοργά βήματα προς την κορυφή του σκακιστικού κόσμου και το σύνηθες γι’ αυτόν ήταν να κερδίζει κι όχι να χάνει και μάλιστα με τόσο εμφατικό τρόπο. Έτσι η πρώτη παρτίδα του ματς με τον Κορτσνόι ήταν μια απότομη προσγείωση. Ο νεαρός Γκάρι έχασε μεγάλο μέρος της αυτοπεποίθησης και της δημιουργικότητας του. Στις επόμενες τέσσερις παρτίδες ήταν σκιά του εαυτού του. Ουσιαστικά προσπαθούσε απλώς να μην χάσει. Να διασωθεί. Δεν έμοιαζε πια με τον ριψοκίνδυνο νεαρό γκρανμέτρ που τολμάει. Ήταν επιφυλακτικός. Δεν ήταν το αφεντικό του ματς και έδειχνε να το έχει κατανοήσει. Από την άλλη ο Βίκτωρ Λβόβιτς είχε φάει τέτοια ματς με το κουτάλι. Από το 1962 διεκδικούσε σταθερά τον παγκόσμιο τίτλο. Ήταν ήδη για πάνω από 20 χρόνια μέσα στην ελίτ της ελίτ του παγκοσμίου σκακιού. Είναι ίσως ο ισχυρότερος σκακιστής που δεν έγινε παγκόσμιος πρωταθλητής στην ιστορία του αθλήματος. Ο νεαρός ταλαντούχος γκρανμετρ δεν είχε παίξει ποτέ ματς τέτοιου επιπέδου. Άλλο τα τουρνουά κι άλλο τα ματς. Το προηγούμενο με τον Μπελιάβσκι δεν μπορεί να συγκριθεί με αυτό. Όσο κι αν ο Μπελιάβσκι ήταν ένας κορυφαίος γκρανμετρ, απείχε πολύ από το να είναι Κορτσνόι, τουλάχιστον σε θέματα εμπειρίας και ψυχολογικής αντιμετώπισης.
Το λάθος ίσως του Κορτσνόι ήταν που δεν πίεσε παραπάνω τότε, σε εκείνο το πρώτο μισό του ματς, όταν ο Κασπάροβ με νύχια και με δόντια προσπαθούσε απλά να μην καταρρεύσει εντελώς. Το ματς είχε φθάσει στα μισά του δρόμου και ο Κορτσνόι ήταν μπροστά έναν βαθμό. Φαινόταν να του αρκεί για να πάρει την νίκη. Ο Κασπάροβ δεν μπορούσε να σταθεί στα πόδια του και να διεκδικήσει πειστικά μια νίκη. Στην 6η όμως παρτίδα, ο Κορτσνόι υπέπεσε σε σοβαρό λάθος και ο Κασπάροβ κέρδισε. Ήταν ένα γκαμπί της βασίλισσας μη αποδεκτό από τον Γκάρι που ήταν μαύρος.

6η παρτίδα του ματς

Ο Βίκτωρ ο τρομερός, είχε κάνει το μοιραίο λάθος. Δεν θα έπρεπε να έχει χάσει στιγμή την αυτοσυγκέντρωση του. Έπρεπε να έχει στο μυαλό του τα λόγια του Ταλ συνεχώς: «Όταν ο Γκάρι αρχίσει να κερδίζει, δεν τον σταματάει τίποτα». Ο Κασπάροβ άλλαξε με μιας. Έγινε άλλος άνθρωπος. Ή μάλλον ξαναέγινε πάλι ο κανονικός Κασπάροβ. Ένιωθε ατρόμητος. Έτσι στο δεύτερο μισό του ματς, ο Γκάρι υπήρξε ανελέητος. Με βασικό όπλο την Καταλανική με τα λευκά, δεν άφησε κανένα περιθώριο στον Κορτσνόι να διεκδικήσει κάτι. Στις 4 τελευταίες παρτίδες ο Γκάρι έκανε δύο ακόμα νίκες (7η και 9η), ενώ δύο έληξαν ισόπαλες.

7η παρτίδα του ματς

9η παρτίδα του ματς

Ο ίδιος ο Κορτσνόι είχε μείνει άφωνος.  Ακόμα κι αυτός ο πεισματάρης που μισούσε την ήττα και είχε πάντα έναν …«κακό λόγο» να πει για όλους και ειδικότερα για όσους τον κέρδιζαν, σηκώθηκε κατά την τελετή λήξης του ματς και μπροστά σε όλους φώναξε προς την μεριά του Κασπάροβ: «Υποκλίνομαι μπροστά στην ιδιοφυία σας κύριε!».
Ένα τεράστιο εμπόδιο είχε ξεπεραστεί. Η αυτοπεποίθηση του Γκάρι Κασπάροβ ήταν στα ύψη. Ήταν ουσιαστικά το πρώτο ματς τέτοιου επιπέδου που έπαιξε και μάλιστα βρέθηκε απ’ την αρχή πίσω στο σκορ. Η εμπειρία της ανατροπής ήταν πολύ σημαντική για τον ίδιο. Μπορούσε πια να σκέφτεται τον Κάρποβ με λιγότερο «δέος».

Στο άλλο ματς, ο Βασίλι Σμύσλοβ επικράτησε του Ρίμπλι. Έτσι στον τελικό των υποψηφίων θα αναμετρούνταν κατά έναν τρόπο το σκακιστικό παρελθόν και το σκακιστικό μέλλον της ΕΣΣΔ, ενώ στον τελικό του παγκοσμίου πρωταθλήματος περίμενε τον έναν από τους δύο, το …παρόν της. Η σκακιστική εικόνα της ΕΣΣΔ ήταν ακόμα κραταιά, όσο κι αν το συνολικό οικοδόμημα είχε αποσαθρωθεί εντελώς. Η αποφορά της σήψης αναδυόταν ήδη απ’ όλα τα σημεία της αχανούς έκτασης. Όμως η σοβιετική σκακιστική σχολή έπαιζε ξανά μόνη της για το στέμμα του παγκόσμιου πρωταθλητή.

Ο Σμίσλοβ ήταν ο σκακιστής που πήρε τον τίτλο από τον Μποτβίνικ το 1957 για να τον ανακτήσει ο «πατριάρχης» έναν χρόνο αργότερα. Οι μέρες της δόξας του οπωσδήποτε είχαν περάσει. Ο μεγάλος και σεμνός γκρανμετρ ήταν πάντα σεβαστός σε όλους, και παρά το ότι η καριέρα του έφτανε στο τέλος της, ήταν πάντα και υπολογίσιμος αντίπαλος. Απόδειξη ότι είχε φτάσει ξανά στους 3 κορυφαίους του κόσμου. Και αν κέρδιζε τον Κασπάροβ, θα έπαιζε ξανά σε έναν τελικό. Στα 62 του χρόνια!
Η αλήθεια είναι ότι ο βετεράνος γκρανμετρ το πάλεψε όσο μπορούσε. Ήρθε στο ματς έχοντας στο οπλοστάσιο του νέες ιδέες. Δεν έπαιξε απαρχαιωμένο σκάκι. Στάθηκε στο ύψος των περιστάσεων. Και μόνο όμως η διαφορά ηλικίας θα αρκούσε να γύρει την πλάστιγγα υπέρ του Κασπάροβ.
Φαντάζομαι ότι ο Γκάρι τις ώρες που κάθισε απέναντι από τον Βασίλι Σμίσλοβ, περισσότερο θα ένιωθε σεβασμό προς το πρόσωπο αυτού του τεράστιου παίχτη, πρώην παγκόσμιου πρωταθλητή και πάντα σεμνού και σεβαστού ανθρώπου, παρά αγωνία για την έκβαση του ματς. Επικράτησε χωρίς να χάσει παρτίδα. 4 νίκες και 9 ισοπαλίες. Ισοπαλίες που έδειξαν ότι ο Σμύσλοβ έκανε το χρέος του να παλέψει, με όσες δυνάμεις του είχαν απομείνει.

Και τώρα; Τώρα καθισμένος στο θρόνο του περίμενε τον νεαρό διεκδικητή ο Ανατόλι Κάρποβ. Εδώ και δέκα συνεχόμενα χρόνια παγκόσμιος πρωταθλητής, ο Κάρποβ είχε συνηθίσει να βλέπει τους υπόλοιπους από την κορυφή του σκακιστικού κόσμου. Είναι ο παίχτης που του δόθηκε το παρατσούκλι «βόας συσφιγκτήρας» για τον τρόπο που του αρέσει να γευματίζει τα θηράματα του. Είναι ο παίχτης για τον οποίο είπε ο Ταλ: «Όταν γίνονται αντιληπτές οι προθέσεις του Κάρποβ, είναι πάρα πολύ αργά για τον αντίπαλο». Οι συλλήψεις σε πρώιμο στάδιο της παρτίδας, οι στρατηγικές θυσίες διαφοράς και  η εκμετάλευση και της μικρότερης αδυναμίας στην αντίπαλη παράταξη με συνεπές και εστιασμένο προς τα εκεί στρατηγικό παιχνίδι είναι τα θεμελιώδη στοιχεία στο σκάκι του Ανατόλι Γεβγένιεβιτς. Η τεχνική του στα φινάλε είναι άφθαστη, ενώ πρόκειται ίσως για τον σκακιστή με την βαθύτερη στρατηγική κατανόηση του παιχνιδιού στην ιστορία.  Σε όλους τους παραπάνω τομείς ο Γκάρι υστερεί του παγκόσμιου πρωταθλητή. Υπάρχουν όμως άλλοι στους οποίους  είναι καλύτερος. Η τακτική του δεινότητα είναι σαφώς ανώτερη του Κάρποβ, ο οποίος ούτως ή άλλως δεν αισθάνεται στο στοιχείο του στις γεμάτες τακτικές περιπλοκές θέσεις. Τα ανοίγματα επίσης είναι ένας τομέας στον οποίο ο Κασπάροβ είναι ανώτερος. Έχει χαρακτηριστεί – και όχι άδικα – «κινητή εγκυκλοπαίδεια ανοιγμάτων». Η ιστορία των συνεχόμενων τελικών με τον Κάρποβ έδειξε ότι ο διεκδικητής είχε ήδη – ή απέκτησε στην πορεία – και άλλα πλεονεκτήματα απέναντι στον κάτοχο, μόνο που δεν τα γνωρίζει ακόμη. Θα του τα μάθουν τα «δωρεάν μαθήματα» από τον πρωταθλητή.
Το ματς ορίστηκε να γίνει στην Μόσχα, κάτι που δεν το είδε με θετικό μάτι ο Κασπάροβ, καθώς εκεί ήταν η μόνιμη κατοικία του Κάρποβ.

Η αίσθηση που έτσι κι αλλιώς υπήρχε, ότι ο παγκόσμιος πρωταθλητής είναι ο ευνοούμενος της σοβιετικής σκακιστικής ομοσπονδίας, ενισχύθηκε μέσα του με την επιλογή της Μόσχας. Αυτή ακριβώς η αίσθηση, ή μάλλον για να το εκφράσω καλύτερα, η βεβαιότητα ότι παίζει μόνος εναντίον όλων, έγινε βίωμα στον Κασπάροβ και τον επηρέασε – μάλιστα, όχι πάντα θετικά – σε όλη την πορεία των ιστορικών – όχι μόνο για τους ίδιους αλλά και για το σκάκι γενικότερα – μονομαχιών του με τον Κάρποβ.

Σεπτέμβρης ήταν ακόμα, αλλά η Μόσχα ήδη είχε αρχίσει να παίρνει την παγωμένη της όψη. Στις 10 του μηνός, κάθισαν απέναντι για πρώτη φορά (όχι στην καριέρα τους) ο παγκόσμιος πρωταθλητής εναντίον του διεκδικητή. Ο Ανατόλι Γεβγένιεβιτς Κάρποβ εναντίον του Γκάρι Κίμοβιτς Κασπάροβ. Ούτε οι ίδιοι δεν θα μπορούσαν να υποψιαστούν τότε, ότι η κούρσα αυτή θα έφτανε ως τον Φλεβάρη του επόμενου  έτους, με …αβέβαια μάλιστα αποτελέσματα.

Ο πρωταθλητής, ανέκφραστος σαν μηχανή, δείγμα της ψυχολογικής του σταθερότητας – αυτής που «ζήλευε» απ’ αυτόν ο νεαρός διεκδικητής όταν ήταν ακόμα  νεαρότερος και δήλωνε ότι θα προσπαθούσε στο μέλλον να την αποκτήσει – ήθελε να «πιάσει από τα μούτρα» τον νεαρό διεκδικητή και να του κόψει κάθε αέρα. Κερδίζει την 3η την 6η, την 7η και την 9η παρτίδα. Το σκορ έχει φτάσει στο 4-0. Νικητής θα ανακηρύσσονταν αυτός που θα έφθανε πρώτος τις 6 νίκες. Ο Κάρποβ πια ήταν σίγουρος για τον εαυτό του. Ήταν μόλις δύο νίκες μακριά από τον   θρίαμβο, ενώ ο Κασπάροβ απείχε έξι, χωρίς να έχει πάρει ακόμα πόντο. Σ’ αυτό ακριβώς το σημείο, στον τελικό της Μόσχας «εμφανίστηκε» ο Φίσερ! Αυτός που δεν συγκινήθηκε από το ματς που προσπάθησε να φέρει στην γειτονιά του ο Καμπομάνες. Ούτε τώρα στην Μόσχα τον είδαν πολλοί. Για την ακρίβεια, μονάχα ο παγκόσμιος πρωταθλητής. Κι όχι πως τον είδε πραγματικά μπροστά του με σάρκα και οστά. Μονάχα τη σκέψη του «Τόλια» επισκέφθηκε – αν είχε φύγει και ποτέ από εκεί. Είναι ίσως περίεργο αλλά ο Φίσερ περισσότερα παγκόσμια πρωταθλήματα επηρέασε με την εξαφάνιση του, παρά με την παρουσία του. Ίσως να συμβαίνει έτσι με όλους όσους αφήνουν το στίγμα τους και χάνονται πριν τους ξεθωριάσει ο χρόνος. «Rust never sleeps» γι ‘ αυτό «it’s better to burn out than to fade away». The king is gone but he’s not forgotten, δυστυχώς για τον Ανατόλι Κάρποβ. Ο  οποίος ενώ είχε την ευκαιρία για έναν τεράστιο θρίαμβο εναντίον του Κασπάροβ, τέτοιον που όχι μόνο θα του έδινε ξανά τον τίτλο, αλλά θα άλλαζε και τις ψυχολογικές τουλάχιστον ισορροπίες για τις μελλοντικές τους συναντήσεις, (γιατί εγώ είμαι βέβαιος πως ακόμα και με 6-0 ο Κασπάροβ θα είχε την δύναμη να επανέλθει ως διεκδικητής, δεν ξέρω όμως αν είχε και το κουράγιο να εκθρονίσει τον Κάρποβ τουλάχιστον στον αμέσως επόμενο τελικό) κι όχι μόνο αυτό, αλλά  θα άλλαζε ίσως και όλη τη σύγχρονη ιστορία του παιχνιδιού, αυτός αποφάσισε όχι να ξεμπερδέψει  με τον Κασπάροβ, αλλά να «σκοτώσει» μια για πάντα το «φάντασμα του Φίσερ». Η συνέχεια είναι γνωστή. Οι συνεχόμενες ισοπαλίες «ασφαλείας», επέτρεψαν στον Γκάρι να συνέλθει και να επανέλθει. Παρ’ όλα αυτά ο Κάρποβ στην 27η παρτίδα πια πέτυχε και το 5-0! Οι παρτίδες όμως ήταν πια πολλές… Τόσο πολλές ώστε να εξαντλήσουν τον κατά 12 χρόνια μεγαλύτερο Ανατόλι και να είναι αρκετές για να πάρει ο …μικρός Γκάρι το μάθημα του.

Ξαφνικά ο Γκάρι μείωσε σε 5-3. Τώρα πια όχι μόνο το ονειρικό «φισερικό σκορ» είχε χαθεί για πάντα, αλλά κινδύνευαν όλα να γυρίσουν ανάποδα. Μέχρι να γίνουν όλα αυτά, είχε μπει για τα καλά ο Φλεβάρης. Την επέλαση του «ρωσικού χειμώνα» όμως, ο Ανατόλι την είχε αισθανθεί ήδη, μέσα στη ζεστή αίθουσα των αγώνων.

48 παρτίδες είναι πράγματι πολλές. 5 μήνες για  έναν τελικό είναι πράγματι μεγάλο διάστημα. Και τότε ο Καμπομάνες πήρε την κατάσταση στα χέρια του. Ο τελικός διακόπτεται. Θα αρχίσει ξανά σε πέντε μήνες από την αρχή. 48 παρτίδες, τόσος μόχθος, τόσος κόπος… Και τώρα θα κλείνονταν στο χρονοντούλαπο, σαν να μην έγιναν ποτέ. Όχι ακριβώς! Ο Γκάρι ένιωθε πως είχε για 5 μήνες προσωπικό προπονητή τον παγκόσμιο πρωταθλητή. Δεν χάθηκαν λοιπόν έτσι αυτές οι παρτίδες. Ήταν τα «δωρεάν μαθήματα» του πρωταθλητή προς τον διεκδικητή. Μια σκληρή προετοιμασία ώστε να παρουσιαστεί καλύτερος και αντάξιος στον πραγματικό  τελικό. Κι όχι μόνο αυτό, αλλά  αν υπήρξε κάποιος που γκρίνιαξε και έγινε πιστευτός ότι αδικούνταν από την διακοπή, αυτός ήταν ο διεκδικητής.

Το στρατηγικό σχέδιο του «μεγάλου στρατηγού», αυτή τη φορά είχε αποτύχει πλήρως. Η μόνη του επιτυχία, ήταν να κάνει καλύτερο τον αντίπαλο.

Όταν ο Γκάρι Κασπάροβ, πριν από 5 χρόνια, αποσύρθηκε από το αγωνιστικό σκάκι, στις ασχολίες του, εκτός από το να κυνηγάει τον Πούτιν, προσέθεσε και την συγγραφική. Είχε γράψει βιβλία και προτύτερα, αλλά συστηματικά ασχολήθηκε μετά την εγκατάλειψη του αγωνιστικού σκακιού. Ένα από αυτά τιτλοφορείται «Η ζωή είναι μια παρτίδα σκάκι». Έχει μεταφραστεί στα ελληνικά από τον Γιώργο – Ίκαρο Μπαμπασάκη και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Πατάκη». Εκεί – μεταξύ πολλών άλλων – ο Γκάρι αναφέρεται βέβαια και στις μάχες με τον Κάρποβ. Νομίζω πως έχει περισσότερο ενδιαφέρον να δούμε πώς βίωσε ο ίδιος τα πράγματα, οπότε του «δίνω το λόγο» (από το κεφάλαιο που φέρει τον τίτλο «Ιδιαίτερα μαθήματα από τον παγκόσμιο πρωταθλητή») :

«Όταν έπαιξα πρώτη φορά για τον τίτλο του παγκόσμιου πρωταθλητή, το 1984, ο ρόλος μου ήταν αυτός του νεαρού διεκδικητή εναντίον ενός πρωταθλητή που είχε διατηρήσει τον τίτλο για 10 χρόνια. Ήμουν τότε 21 ετών και είχα ανέβει στην κορυφή του σκακιστικού κόσμου με τέτοια ταχύτητα, ώστε δεν μπορούσα να φανταστώ αυτό το τελευταίο εμπόδιο να μου φράζει το δρόμο. Ήταν συνεπώς δυνατό το σοκ που ένιωσα όταν βρέθηκα γρήγορα φορτωμένος με 4 ήττες δίχως καμία νίκη, δύο ήττες μακριά από μια ταπεινωτική συντριβή.
Εάν ποτέ υπήρξε μια στιγμή που να προσφέρεται για αλλαγή στρατηγικής, ήταν ακριβώς αυτή. Αντί να παραδοθώ στο συναίσθημα της απόγνωσης, πίεσα τον εαυτό μου να ετοιμαστεί για έναν παρατεταμένο πόλεμο φθοράς του αντιπάλου. Σε κάθε παρτίδα προσπαθούσα να περιορίσω το ρίσκο, καιροφυλακτώντας ώσπου να παρουσιαστεί μια ευκαιρία. Ο Ανατόλι Κάρποβ συντάχθηκε με το σχέδιο μου για τους δικούς του λόγους. Ήθελε να δώσει στον επηρμένο νεαρό ένα μάθημα, επιτυγχάνοντας το απόλυτο σκορ 6-0 κι έτσι έπαιζε κι αυτός επιφυλακτικά αντί να εκμεταλλευτεί το προβάδισμα του και να με αποτελειώσει. Ο Κάρποβ εμπνεόταν από τη σκιά του προκατόχου του πρωταθλητή, του Μπόμπι Φίσερ. Καθ’ οδόν προς τον τίτλο που κατέκτησε το 1972, ο Φίσερ είχε σημειώσει δύο απόλυτες νίκες με 6-0 ενάντια σε παγκοσμίου κλάσεως αντιπάλους (σ.σ. Ταϊμάνοβ και Λάρσεν) και τις δύο φορές δίχως να παραχωρήσει ούτε ισοπαλία. Ο Κάρποβ είχε κατά νου σε κάποιο βαθμό να μιμηθεί αυτό το επίτευγμα (σ.σ. έστω και με ενδιάμεσες ισοπαλίες) και έτσι ακολούθησε την στρατηγική μας. Αλλά το να προσθέσει το φάντασμα του Φίσερ στο στρατόπεδο των αντιπάλων του αποδείχθηκε ότι ήταν σοβαρό σφάλμα.
Ακολούθησαν 17 παρτίδες χωρίς νικητή…. Η ομάδα των συνεργατών μου και εγώ δαπανούσαμε τόσο πολύ χρόνο μελετώντας πώς έπαιζε ο Κάρποβ και υπολογίζοντας ποιες στρατηγικές θα ακολουθήσει, που ένιωσα το αλλόκοτο συναίσθημα πως γινόμουν ο Κάρποβ. Κατά την διάρκεια εκατοντάδων ωρών παιχνιδιού και προετοιμασίας αποκόμισα επίσης μια πολύ καλή εικόνα του δικού μου παιχνιδιού και του δικού μου τρόπου σκέψης. Έως εκείνο το σημείο στη σταδιοδρομία μου, όλα ήταν εύκολα για μένα, το να νικάω είχε γίνει η φυσική κατάληξη των πραγμάτων. Τώρα ήμουν υποχρεωμένος να εστιάσω στο πώς λάμβανα τις αποφάσεις μου, ώστε να μπορέσω να διορθώσω ότι πήγαινε στραβά. Η νέα στρατηγική πήγαινε καλά, αλλά όταν έχασα την 27η παρτίδα και το ματς έγινε 0-5, έμοιαζε σαν να μην μάθαινα αρκετά γρήγορα για να σώσω την κατάσταση. Η αλλαγή στο στιλ είχε κάνει τα πράγματα πιο δύσκολα για τον Κάρποβ. Αισθανόμουν ότι πλησίαζα στην λύση του αινίγματος. Και αφού επέζησα στην 31η παρτίδα, όπου ο Κάρποβ ήρθε πολύ κοντά να με αποτελειώσει, επιτέλους το φράγμα έσπασε στην 32η. Ακολούθησαν ακόμα πολλές ισοπαλίες. Κανένα άλλο ματς δεν είχε διαρκέσει τόσο. Ο Κάρποβ έμοιαζε όλο και πιο εξαντλημένος και εγώ άρχισα να πιέζω. Τελικά κέρδισα την 47η παρτίδα. Θα μπορούσε άραγε να γίνει ένα θαύμα; Κέρδισα και την επόμενη! Το σκορ είχε γίνει τώρα 3-5 και η ροή του παιχνιδιού είχε γυρίσει υπέρ μου. Τότε σε μια περίεργη εξέλιξη… η ΦΙΝΤΕ αποφάσισε να διακόψει το ματς. Η επίσημη ανακοίνωση στον τύπο έλεγε ότι ο Κάρποβ «συμφώνησε» με την απόφαση, ενώ ο Κασπάροβ την «αποδέχθηκε». Μια περίεργη αλλά ακριβής σημασιολογική διάκριση.
Είχα αποκομίσει πάρα πολλά κατά την διάρκεια του ματς. Ο παγκόσμιος πρωταθλητής είχε γίνει ο προσωπικός μου προπονητής για 5 εξοντωτικούς μήνες. Όχι μόνο είχα μάθει τον τρόπο με τον οποίο έπαιζε, αλλά ήμουν πια σε στενή επαφή με τις δικές μου νοητικές διαδικασίες. Ήμουν ολοένα και περισσότερο ικανός να αναγνωρίζω ποια ήταν τα λάθη μου και γιατί τα έκανα. Είχα μάθει πώς να βελτιώνω την ίδια τη διαδικασία λήψης αποφάσεων.
Δεν θα ήταν δυνατόν να μείνω στην κορυφή για τόσο πολύ δίχως την εκπαίδευση που μου πρόσφερε ο Κάρποβ σχετικά με το ίδιο μου το παιχνίδι και τις ίδιες μου τις αδυναμίες».
Έτσι περιγράφει ο Κασπάροβ εκείνο τον πρώτο τελικό, είκοσι χρόνια μετά, όταν καταλάγιασαν τα πάθη και τα μίση. Νομίζω ότι είναι αρκετά αντικειμενικός, ενώ σαφώς η δική του μαρτυρία στο πώς βίωσε τα πράγματα έχει μεγάλη αξία.
Ο τελικός … τελείωσε ή μάλλον διεκόπη, αλλά αποτέλεσμα δεν είχαμε. Θα χρειαζόταν να περιμένουμε άλλους 5 μήνες για να δούμε αν ο Κασπάροβ θα κατάφερνε τελικά την εκθρόνιση του Κάρποβ.

Α’ μέρος

Β’ μέρος

(συνεχίζεται)

Grandmaster ετών 17, ο Μπελιάβσκι, Ο Κορτσνόι και μια άδεια καρέκλα στην Pasadena

Το 1980 ήταν μια πολύ σημαντική χρονιά για τον Κασπάροβ. Είναι η χρονιά κατά την οποία τελειώνει το σχολείο του και περνάει τις εξετάσεις του παιδαγωγικού ινστιτούτου ξένων γλωσσών. Θα περίμενε ίσως κανείς, λόγω αυτών των υποχρεώσεων να έχει κάμψη η σκακιστική του απόδοση. Αντίθετα, αυτήν ακριβώς τη χρονιά, ο Γκάρι κάνει τις δύο νόρμες γκρανμετρ που του απέμεναν για να του απονεμηθεί ο ανώτατος σκακιστικός τίτλος. Την 2η νόρμα την επιτυγχάνει στο πρωτάθλημα ΕΣΣΔ, ενώ η 3η νόρμα και ο τίτλος του GM έρχονται στο διεθνές τουρνουά της Μάλτας. Ήταν μόλις 17 ετών, αλλά δεν ήταν πια ο «μικρός». Ήταν ο grandmaster Κασπάροβ.

Την επόμενη χρονιά, το 1981, κατακτά το πρώτο του πρωτάθλημα ΕΣΣΔ, από κοινού με τον γκρανμετρ Ψάχις, με τον οποίον ισοβάθμισαν στην πρώτη θέση.

Το 1982 πρωτεύει στο ιντερζονάλ της Μόσχας και χρίζεται και επίσημα υποψήφιος διεκδικητής του παγκοσμίου τίτλου. Το βλέμμα του Κασπάροβ είναι ήδη στραμμένο προς την κορυφή, ενώ ο ίδιος θεωρείται πια μια σοβαρή «απειλή» για τον παγκόσμιο πρωταθλητή Κάρποβ. Όμως υπάρχει ακόμα δρόμος για τον νεαρό γκρανμέτρ. Πρέπει να περάσει μέσα από την δοκιμασία των ματς των διεκδικητών. Πρώτος αντίπαλος ο εξαιρετικός γκρανμετρ Αλεξάντερ Μπελιάβσκι. Ο Μπελιάβσκι μπορεί να ήταν 10 χρόνια μεγαλύτερος του Κασπάροβ, αλλά βρισκόταν σε εξαιρετική κατάσταση. Παρ’ όλα αυτά η νίκη του Κασπάροβ στο ματς ήταν εμφατική και άνετη. Ο Γκάρι επικράτησε με σκορ 6-3 (4 νίκες, 4 ισοπαλίες και 1 ήττα). Μια χαρακτηριστική παρτίδα από αυτή τη συνάντηση είναι η 8^η του ματς. Ο Κασπάροβ χρησιμοποιεί ιδανικά την Ινδική άμυνα του βασιλιά με τα μαύρα, κάνοντας «διπλό» στον Μπελιάβσκι. Είναι μια θαυμάσια επίδειξη των ικανοτήτων του Κασπάροβ.

Alexander Beliavsky – Garry Kasparov 0-1

Ο επόμενος αντίπαλος, ήταν ο φοβερός και τρομερός Βίκτωρ Κορτσνόι, ο παίχτης δηλαδή που είχε φτάσει δύο φορές συνεχόμενα στον τελικό και είχε ηττηθεί και τις δύο από τον Κάρποβ. Το άλλο ζευγάρι ήταν το Σμύσλοβ – Ρίμπλι. Οι δύο νικητές των ζευγαριών, θα αναμετρούνταν στον τελικό των υποψηφίων και ο νικητής θα καθόταν απέναντι στον Κάρποβ.

Το ματς όμως με τον Κορτσνόι, δεν ήταν μια εύκολη υπόθεση. Άρχισε πριν …ουσιαστικά αρχίσει. Ο Βίκτωρ Λβόβιτς ήταν το μαύρο πρόβατο για την ομοσπονδία της ΕΣΣΔ μετά την αυτομόληση του στη δύση το 1976. Τα προβλήματα ξεκίνησαν με την επιλογή του τόπου διεξαγωγής του ματς. Ο Κορτσνόι πρότεινε το Ρόττερνταμ και ο Κασπάροβ το Λας Πάλμας στην Ισπανία. Ήταν η ώρα να «μιλήσει» κι ο πρόεδρος. Στον προεδρικό θώκο της FIDE καθόταν τότε ο Φλορέντσιο Καμπομάνες. Κι επειδή ο καθένας κάνει ότι μπορεί σ’ αυτή τη ζωή, η «καμπομάνειος» απόφαση ήταν να οριστεί ως τόπος διεξαγωγής του ματς η Pasadena. Ένα προάστιο του L.A. H «κορώνα της κοιλάδας», «η πόλη των ρόδων». Το όνομα της προέρχεται από την γλώσσα Chippewa. Κατά την προσπάθεια ονοματοδοσίας της πόλης έπεσαν στο τραπέζι δύο εκδοχές. «Indianola» είπαν να την πουν, ή Granada, κάτι σύμφωνο με την ισπανική κληρονομιά της περιοχής. Τότε όμως ο Δρ. Τόμας Έλιοτ (καμία σχέση με τον δημιουργό της «έρημης χώρας») πρότεινε τέσσερα άλλα ονόματα, στην γλώσσα Chippewa. Αυτά ήταν:  «Crown of the Valley,» «Key of the Valley,» «Valley of the Valley,» και «Hill of the Valley.»  Όλα τελείωναν με αυτό το «of the valley» το οποίο στην γλώσσα Chippewa ακούγονταν ως «pasadena». Τους άρεσε ηχητικά φαίνεται, οπότε έκοψαν όλα τα υπόλοιπα και κράτησαν το pasadena. Τον Μάρτιο του 1886 η καινουριοβαπτισμένη pasadena έγινε η δεύτερη πόλη που ενσωματώθηκε στο δήμο του L.A. μετά το ίδιο το L.A. Όχι λιγότερο φωσφωρίζουσα απ’ αυτό, όχι λιγότερο σκοτεινή.

«Are you a lucky little lady in the city of light?
Or just another lost angel
City of night
City of night
City of night

L.A. Woman, Sunday afternoon
Drive through your suburbs
Into your blues…»

τραγουδούσε ο Jim Morrison.

Ο Καμπομάνες είχε βέβαια τους λόγους του. Έτσι είπε. Πρώτον ήθελε να προτείνει κάποιο τρίτο μέρος και όχι να δεχθεί την πρόταση του ενός ή του άλλου διεκδικητή. Και δεύτερο και σπουδαιότερο, ήθελε ο άνθρωπος να βγάλει τον Φίσερ απ’ την τρύπα του. Ναι, ο Μπόμπι κρύβονταν εκεί, στην «κορώνα της κοιλάδας». Μέσα σ’ αυτήν  την απαστράπτουσα παρακμή προσπαθούσε να κρύψει τον  εαυτό του αλλά και την δική του κορώνα, το στέμμα του παγκόσμιου πρωταθλητή, περισσότερο μάλλον από τον ίδιο του τον εαυτό και την «εικόνα» που ο ίδιος, αν και «ποτέ δεν άκουσε κρότον κτιστών ή ήχον», είχε επιτρέψει ή δεν είχε αποτρέψει να χτιστεί γύρω από το πρόσωπο του. Κι έτσι, εκεί στην «πόλη των ρόδων» που έχει για σύμβολο το figurine του βασιλιά, δυο δρασκελιές μακριά από την «πόλη των αγγέλων» ο Μπόμπι «ανεπαισθήτως κλείσθηκε από τον κόσμον έξω».

«So alone, so alone
Motel money, murder madness
Let’s change the mood from glad to sadness»

Αυτό που κατάφερε τελικά ο Καμπομάνες ήταν να κάνει τους Ρώσους …Τούρκους. Ή ίσως να τους έδωσε την τέλεια πάσα. Διότι πολύ πιθανόν να θεωρούσαν τον Κορτσνόι καλύτερη περίπτωση για τον Κάρποβ – είχε χάσει εξάλλου ήδη δύο φορές – απ’ ότι τον ίδιο τον Κασπάροβ. Υποθέσεις κάνουμε, δεν ήμουν δα και στο μυαλό τους. Όπως και να ‘χει, είπαν το μεγάλο «Νιετ».

Ο Βίκτωρ Λβόβιτς όμως ήταν εκεί. Ένα απόγευμα του 1982, στην Pasadena, την ώρα που τα πολύχρωμα φώτα της πόλης άρχιζαν τον χορό τους, ο Κορτσνόι κάθισε απέναντι από μια άδεια καρέκλα. Έπιασε στο χέρι του το πιόνι της d στήλης και το μετακίνησε κατά δύο τετράγωνα. Έγραψε στο παρτιδόφυλλο του “1.d4” και πίεσε το κουμπί που ήταν από την πλευρά του στο διπλό ρολόι. Ο χρόνος στο δικό του σταμάτησε και άρχισε να «χτυπάει» αυτό που ήταν προς την πλευρά της άδειας καρέκλας. Ο Κορτσνόι κάθισε και περίμενε υπομονετικά. Έπρεπε να περιμένει 1 ώρα, όπως όριζαν οι κανονισμοί. Κανείς δεν ήρθε να καθίσει στην απέναντι καρέκλα. Όταν έληξε ο χρόνος, ο διαιτητής επιβεβαίωσε στο παρτιδόφυλλο την νίκη του Βίκτωρ Λβόβιτς.  Ήταν η δεύτερη μικρότερη παρτίδα στην ιστορία του παγκοσμίου πρωταθλήματος. (Όπως σωστά παρατήρησε ο Γιώργος Ριζόπουλος η μικρότερη είναι η 2η παρτίδα του τελικού Φίσερ – Σπάσκι, στην οποία ο Μπόμπι δεν προσήρθε). Μόλις μισή κίνηση, ούτε καν μία.